Δημοτικό Σχολείο Προκοπίου - Τάξη: Β

"Ισορροπημένη Διατροφή και Διατροφικές συνήθειες"

Υπεύθυνη Εκπ/κός Σχολικής Μονάδας: Στάμου Σταυρούλα

Εισαγωγή-Επιλογή θέματος
Κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς (2003-2004) η Δευτέρα τάξη και η Τετάρτη τάξη του δημοτικού σχολείου Προκοπίου πραγματοποίησαν ένα πρόγραμμα Αγωγής Υγείας με θέμα: Ισορροπημένη Διατροφή και Διατροφικές Συνήθειες. Το πρόγραμμα αυτό λειτούργησε υπό την επίβλεψη των δύο δασκάλων των τάξεων και επειδή επρόκειτο για διαφορετικές ηλικίες παιδιών, από κοινού αποφασίστηκε κάθε τάξη να εργαστεί μόνη της.

Οι έντεκα μαθητές της δευτέρας δημοτικού είχαν συμμετάσχει σε πρόγραμμα Αγωγής Υγείας κατά την προηγούμενη σχολική χρονιά και έτσι ήταν ήδη αρκετά ευαισθητοποιημένοι για το θέμα της υγιεινής διατροφής και μάλιστα ήθελαν να γνωρίσουν περισσότερα σχετικά με το θέμα αυτό.
Βέβαια, εκτός από το θέμα της υγιεινής διατροφής ασχοληθήκαμε με πολλά επιμέρους θέματα με κύριο στόχο να κατανοήσουν οι μαθητές την αναγκαιότητα της σωστής διατροφής ως προϋπόθεση για τη σωστή ανάπτυξή τους και τη διατήρηση της καλής τους υγείας.

Στόχοι του προγράμματος
Οι στόχοι που τέθηκαν ήταν:

• Να γνωρίσουν και να υιοθετήσουν οι μαθητές σωστές διατροφικές συνήθειες.
• Να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους για την υγιεινή διατροφή έτσι ώστε να μπορούν να αντιστέκονται στις αρνητικές επιδράσεις και να παίρνουν αποφάσεις που θα στοχεύουν στην καλή τους υγεία.
• Να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους για να αλλάξουν τις διατροφικές συνήθειες του οικείου τους οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος.
• Να αναπτύξουν καλύτερη επικοινωνία και συνεργασία.
• Να γνωρίσουν τις ομάδες των τροφών.
• Να γνωρίσουν τις χρήσιμες και τις άχρηστες τροφές.
• Να κινητοποιηθούν οι μαθητές μέσα από τη συνεργατική μάθηση και έρευνα.

Επιμέρους Θέματα
Τα θέματα που επιλέχθηκαν ύστερα από διάλογο με τους μικρούς μαθητές ήταν:

1. Γνωριμία με τις πέντε οικογένειες των τροφών.
2. Γνωριμία με τις άχρηστες και ανθυγιεινές τροφές.
3. Αναφορά στη στοματική υγιεινή.
4. Εκμάθηση του ρόλου των τροφών.
5. Αναφορά στις κακές συνήθειες του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ.
6. Γνωριμία με την ποικιλία των τροφίμων και των θρεπτικών ουσιών που περιέχουν.
7. Καταγραφή των αρχικών διατροφικών συνηθειών των μικρών μαθητών.
8. Δημιουργία διαιτολογίου ισορροπημένης διατροφής.

Χωρισμός σε ομάδες
Η Δευτέρα τάξη χωρίστηκε σε τρεις ομάδες: δύο ομάδες των τεσσάρων ατόμων και μία ομάδα των τριών ατόμων. Η σύνθεση των ομάδων δημιουργήθηκε ύστερα από συζήτηση της δασκάλας με τα παιδιά έτσι ώστε η καθεμιά να αποτελείται από μαθητές όλων των επιδόσεων. Αφού οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες, έφτιαξαν την ασπίδα της ομάδας τους με κύριο στόχο την ανάπτυξη της δυναμικής της.

Συγκέντρωση υλικού-Δραστηριότητες
Ξεκινώντας το πρόγραμμα, μοιράστηκαν στα παιδιά ερωτηματολόγια καθώς και εβδομαδιαία διαιτολόγια προκειμένου να συγκεντρωθεί υλικό γύρω από τις διατροφικές τους συνήθειες και τις γνώσεις τους για τη διατροφή (υγιεινή και μη). Οι απαντήσεις των μαθητών ταξινομήθηκαν και έπειτα ανακοινώθηκαν και αποτέλεσαν αφορμή για την ευαισθητοποιήση και τον προβληματισμό των μαθητών γύρω από το θέμα της υγιεινής διατροφής. Στη συνέχεια, κάθε ομάδα συγκέντρωσε θέματα-ερωτήματα με τα οποία θα ήθελε η καθεμιά να ασχοληθεί. Έπειτα, κάθε ομάδα άρχισε να συγκεντρώνει άρθρα, εικόνες και πληροφορίες από εφημερίδες, βιβλία και περιοδικά για τα θέματα που ήθελε να ασχοληθεί. Σε πρώτη φάση οι ομάδες συγκέντρωσαν υλικό που αφορούσε τις ομάδες των τροφών και τη μεσογειακή διατροφή και κατασκεύασαν ταμπλό με εικόνες για την κάθε ομάδα τροφών και μια πυραμίδα που περιλάμβανε εικόνες των τροφών και τις ποσότητες τις οποίες πρέπει να καταναλώνουμε με βάση τη μεσογειακή διατροφή. Σε δεύτερη φάση, οι μαθητές συγκέντρωσαν άρθρα για τη μεσογειακή διατροφή. Τέλος, έφτιαξαν ποιήματα και έμαθαν τραγούδια για τη διατροφή.

Δραστηριότητες μέσα και έξω από το σχολείο
Οι μαθητές αφού έμαθαν τις ομάδες των τροφών παρακολούθησαν στην τάξη μια βιντεοκασέτα με τίτλο «Η σωστή διατροφή». Η βιντεοκασέτα αυτή αποτέλεσε αφορμή για την εκκίνηση νέων δραστηριοτήτων σχετικών με τις τροφές και τη διατροφή, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν λειτουργώντας πλέον ως ένα ενιαίο σύνολο.

Ξεκινώντας από την ομάδα «Όσπρια-Δημητριακά», οι μαθητές έκαναν τις παρακάτω δραστηριότητες:

• α) φύτεψαν φακές, φασόλια και ρεβίθια και φρόντισαν για την ανάπτυξή τους.
• β) έφεραν στην τάξη διάφορες συσκευασίες (κορν-φλέικς, πακέτα από όσπρια, αλεύρι, σιμιγδάλι) για να μελετήσουν τα συστατικά τους και για να γνωρίσουν τις θρεπτικές τους ουσίες.
• γ) έφεραν τη συνταγή και τα υλικά για την Παρασκευή ψωμιού, το ζύμωσαν, το έψησαν και το κατανάλωσαν με ενθουσιασμό.

Συνεχίζοντας με την ομάδα «Φρούτα-Λαχανικά» έγιναν τα παρακάτω:

• α) έφεραν στην τάξη διάφορα φρούτα και αγνό μέλι με τα οποία έφτιαξαν μια δροσερή φρουτοσαλάτα.
• β) έκοψαν χάρτινα λαχανικά (πιπεριές, κρεμμύδια. αγγούρια, κολοκυθάκια) και συγκέντρωσαν στοιχεία για τα θρεπτικά συστατικά του καθενός.

Όσον αφορά την ομάδα των λιπών, πραγματοποιήθηκε επίσκεψη σε ένα ελαιοτριβείο στις Κεχριές όπου οι μαθητές ξεναγήθηκαν στις εγκαταστάσεις του, γνώρισαν τον τρόπο με τον οποίο παράγεται από τον καρπό των ελιών το ελαιόλαδο, που είναι βασικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής. Στη συνέχεια, οι μαθητές συνέλεξαν στοιχεία για όλα τα είδη λαδιού αλλά και για τα «ανθυγιεινά» λίπη.

Περνώντας στην ομάδα «Κρέας-Ψάρι» οι μαθητές συγκέντρωσαν παραδοσιακές συνταγές της Εύβοιας που περιλάμβαναν κρέας ή ψάρι και αφού τις παρουσίασαν στην τάξη έγινε συζήτηση για τα θρεπτικά συστατικά τους, τις πρωτεΐνες και βιταμίνες που περιέχουν.
Ολοκληρώνοντας τις ομάδες των τροφών με τα γαλακτοκομικά έγινε επίσκεψη σε μια μικρή κτηνοτροφική μονάδα όπου τα παιδιά εξασκήθηκαν στο άρμεγμα του γάλακτος, κάτι που πραγματικά τα εντυπωσίασε.

Τελειώνοντας το πρόγραμμα έγιναν οι ακόλουθες δραστηριότητες:

• Α. Οι μαθητές έφεραν στην τάξη ό,τι πίστευαν ότι ανήκει στην κατηγορία ανθυγιεινό (γαριδάκια, γλυκά, αναψυκτικά, μπουκάλια με αλκοολούχα ποτά, εικόνες από «πλαστικό» φαγητό) και έπειτα έγινε συζήτηση για τα συστατικά και τα συντηρητικά που περιέχουν καθώς και για τις επιπτώσεις που έχει η δίχως μέτρο κατανάλωσή τους στην υγεία μας (παχυσαρκία, χαλασμένα δόντια, αλκοολισμός και καρδιακά νοσήματα).
• Β. Κατασκευή με χαρτόνια μιας οδοντοστοιχίας υγιούς και μίας με προβληματικά δοντάκια.
• Γ. Έγιναν διάφορες δραματοποιήσεις με στόχο την εξάσκηση στη λήψη αποφάσεων ως καταναλωτές.
• Δ. Ανάγνωση μέσα στην τάξη διάφορων βιβλίων (όπως «μια φορά ήταν η Κολοτούμπα») και παραμυθιών και σχολιασμός τους.
• Ε. Κατάρτιση ισορροπημένου εβδομαδιαίου διαιτολογίου βασισμένου στη μεσογειακή διατροφή και εφαρμογή του σε συνεργασία με τους γονείς.
• ΣΤ. Συμπλήρωση του αρχικού ερωτηματολογίου για την παρατήρηση της αλλαγής των διατροφικών συνηθειών και για την τελική αξιολόγηση του προγράμματος.

Ολοκληρώνοντας το πρόγραμμα, τα παιδιά επέλεξαν να φτιάξουν αφίσες με συνθήματα και συμβουλές για τη διατροφή και να τραγουδήσουν τα τραγούδια που έμαθαν.

Αξιολόγηση του προγράμματος
Η αξιολόγηση του προγράμματος έγινε με δύο τρόπους. Πρώτον, καθ' όλη τη διάρκεια του προγράμματος με την παρουσίαση της δουλειάς των παιδιών στην τάξη και την αξιολόγησή της από τους υπόλοιπους μαθητές οι οποίοι έκριναν με ειλικρίνεια τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία της δουλειάς τους. Σημαντικό κρίνεται επίσης το κλίμα συνεργατικότητας και κινητοποίησης που αναπτύχθηκε μεταξύ των μαθητών. Τα παιδιά ανέπτυξαν τη φαντασία τους, χάρηκαν για τις εργασίες τους και έδειχναν πραγματικό ενδιαφέρον και ενθουσιασμό για τη συμμετοχή τους στις δραστηριότητες. Ανέπτυξαν επίσης πολύ το λεξιλόγιό τους μαθαίνοντας και φτιάχνοντας τραγούδια και ποιήματα καθώς και ποικίλες άλλες δεξιότητες (να κόβουν με ευκολία, να ζωγραφίζουν) με τα ταμπλό και τις κατασκευές που έκαναν.

Το θετικότερο όμως είναι ότι οι μαθητές άλλαξαν στο σύνολό τους τις διατροφικές τους συνήθειες. Χαρακτηριστικό είναι ότι έφερναν στο σχολείο για δεκατιανό υγιεινές τροφές π.χ. φρούτα, τοστ, βραστά αυγά, τυρί και ελιές ενώ παράλληλα πολλές μητέρες μου μετέφεραν πως τα παιδιά τούς ζητούν να τους μαγειρεύουν περισσότερα λαχανικά και κατανάλωναν πιο πολλά φρούτα και λιγότερα γλυκά.

Συνεχίζοντας την αξιολόγηση θα πρέπει να αναφερθώ στην ανακάλυψη νέων ταλέντων στη ζωγραφική, ποίηση και στο τραγούδι καθώς και στο άνοιγμα της κλειστής κοινωνίας του σχολείου και τη συνεργασία του με διάφορους φορείς και επαγγελματίες(κτηνοτρόφους, ελαιοτριβείο, καταστηματάρχες).

Με την ολοκλήρωση του προγράμματος, η αξιολόγηση έγινε και με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων, τα αποτελέσματα των οποίων συγκρίθηκαν με τα αρχικά και πραγματικά παρατηρήθηκαν αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες ενώ φάνηκε πως οι μαθητές γνώρισαν πολλά στοιχεία για τις τροφές(υγιεινές και μη) και τις ουσίες που περιέχουν.

Το πρόγραμμα Αγωγής Υγείας μας έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσουμε σημαντικά πράγματα για τη διατροφή και την υγεία μας με ευχάριστο και εποικοδομητικό τρόπο.