Συζήτηση με τον Δήμαρχο Ερέτριας, κ. Αγγελο Γούναρη, για το ζήτημα της αναστήλωσης του Αρχαίου Θεάτρου, την αξιοποίηση της οικίας Κωνσταντίνου Κανάρη και την τουριστική αξιοποίηση της Ερέτριας
ΣΥΝΕΡΓΑΣΘΗΚΑΝ: Βάσια και Χριστίνα Καλαβρή, Χριστιάνα Ντούμα, Βαγγέλης Τόλης.

Η αναστήλωση του θεάτρου
Tα τελευταία χρόνια ο Δήμος Ερέτριας επιδιώκει την αναστήλωση του Αρχαίου Θεάτρου της πόλης, αλλά, παρά τις κυβερνητικές υποσχέσεις, η έγκριση και η χρηματοδότηση του έργου αναβάλλεται κάθε φορά. Πρόσφατα (Δεκέμβρης '99), εξαιρέθηκε και από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, όπου έχει ενταχθεί η αναστήλωση άλλων αρχαίων θεάτρων. Πρόκειται, μάλλον, για άδικη μεταχείριση. Εκτός αν το Θέατρο της Ερέτριας δε θεωρείται τόσο μεγάλης σημασίας, σε σύγκριση με άλλα αρχαία θέατρα. Το αντίθετο συμβαίνει, όμως, όπως επισημαίνει ο κ. Γούναρης:
«Το θέατρο αυτό είναι μοναδικό και από τα αρχαιότερα σωζόμενα στην Ελλάδα. Διαθέτει στοά, απ' όπου εισέρχονταν οι ηθοποιοί στη σκηνή. Διαθέτει, επίσης, και μια υπόγεια δίοδο, απ' όπου έμπαινε ο «από μηχανής θεός» (πίσω από τη σκηνή) και εμφανιζόταν στο κέντρο της «ορχήστρας». Είναι γνωστό ότι στα άλλα θέατρα ο «από μηχανής» θεός παρουσιαζόταν πάνω στο «αιώρημα...».

Παρενθετικά σημειώνουμε ότι η υπόγεια δίοδος δεν καταργεί το «αιώρημα». Απλώς, πρόκειται για τη «Χαρώνεια κλίμακα», από όπου γινόταν η κάθοδος στον Κάτω Κόσμο ή εμφανιζόταν ο θεός του Κάτω Κόσμου, όχι όμως ως «από μηχανής θεός». Παρόμοια υπόγεια δίοδος, που βγάζει στο κέντρο της ορχήστρας, υπάρχει και σε άλλα αρχαία θέατρα (Αργος, Δίον, Μαγνησία, Τράλλεις κ.ά.).

Απαντώντας στις ερωτήσεις μας, ο κ. Δήμαρχος μάς πληροφόρησε ότι η χωρητικότητα του Θεάτρου ήταν περίπου 6.000 θεατών. Τα θέατρα, κατά την αρχαιότητα, χωρούσαν το 20% του πληθυσμού της πόλης. Το Θέατρο της Ερέτριας κατασκευάστηκε στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. Τότε δηλαδή που η Ερέτρια πρέπει να είχε περίπου 30.000 κατοίκους. Η κατασκευή του χώρου είναι τεχνητή, έγινε επίχωση και δημιουργήθηκε η πλαγιά του λόφου όπου βρίσκεται το «κοίλον». Τα «εδώλια» είναι πέτρινα, από πωρόλιθο. Μικρό μόνο μέρος των κερκίδων έχει παραμείνει πλέον στη θέση του. Γι' αυτό, το κόστος της αναστήλωσης προβλέπεται κάπως μεγάλο. Υπολογίζεται ότι συνολικά θα χρειαστούν 20 δισεκατομμύρια δρχ. Οι κερκίδες του κοίλου θα αναστηλωθούν κατά το 90%. Και η στοά χρειάζεται κατά ένα μέρος αναστήλωση, όπως και η σκηνή. Επίσης, πρέπει να γίνει αναστήλωση των εισόδων, της ανατολικής και δυτικής, που έχουν υποστεί μεγάλες φθορές. Οι εργασίες για την ολοκλήρωση του έργου υπολογίζεται ότι θα διαρκέσουν από 5 έως και 10 χρόνια. Αρκεί να αρχίσουν κάποτε!

Ο Δήμος της Ερέτριας καταβάλλει μεγάλες προσπάθειες για να εξασφαλισθεί η χρηματοδότηση του έργου, αλλά η πολιτεία δεν ανταποκρίνεται, «ίσως γιατί έχει άλλες, κατεπείγουσες ανάγκες», όπως παρατηρεί ο κ. Γούναρης. «Δεν εγκρίθηκε ως τώρα κανένα κονδύλιο για το αρχαίο θέατρο, παρ' όλο που η αναστήλωσή του θα είναι το μεγαλύτερης σπουδαιότητας έργο πολιτισμού για την Εύβοια!».

Υπήρχε η ελπίδα ότι το έργο, αφού δεν υλοποιήθηκε στο Β΄ Κοινοτικό Πλαίσιο, θα εντασσόταν στο Γ΄, πράγμα που, όπως προαναφέραμε, δεν έγινε. Ο κ. Γούναρης υποστηρίζει ότι κάτι δεν πήγε καλά και με τη μελέτη:
«Η μελέτη της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής δεν ήταν καθόλου ικανοποιητική. Ενώ η μελέτη των Ελλήνων αρχαιολόγων είναι εμπεριστατωμένη και πλήρης, αλλά και απαιτητική. Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν ασχολήθηκε με την ελληνική μελέτη, για να αποφύγει το... πικρό ποτήρι.
»Η Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή, με δικές της δαπάνες, κάνει ανασκαφές στο χώρο επί 30 χρόνια και τα ευρήματα που έχει φέρει στο φως είναι υψίστης αρχαιολογικής σημασίας. Έκανε, όμως, κακό που ασχολήθηκε με την υπόθεση του αρχαίου θεάτρου. Υπέβαλε μια μελέτη στο Υπουργείο Πολιτισμού, της οποίας το κόστος είναι ασύγκριτα μικρότερο από τη μελέτη αναστήλωσης που υπέβαλαν οι Έλληνες αρχαιολόγοι. Αρεσε στο Υπουργείο η μελέτη των Ελβετών, γιατί δεν απαιτούσε μεγάλες δαπάνες. Αλλά στην πραγματικότητα αυτή η μελέτη δεν αφορά στην αναστήλωση, παρά μόνο στη διάσωση του αρχαίου θεάτρου από περαιτέρω φθορές. Το Υπουργείο, λοιπόν, προτιμά να προχωρήσει η μελέτη της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής».

Ρωτήσαμε τον κ. Γούναρη μήπως υποψιάζεται κάτι για τα κίνητρα και τις προθέσεις της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής ως προς το συγκεκριμένο θέμα...
«Όχι, δεν είχαν κανένα λόγο. Αλλά πιστεύω ότι έχουν αντιληφθεί καλύτερα από εμάς την ελληνική πραγματικότητα. Είναι πιο ρεαλιστές φαίνεται, γιατί βλέπουν ότι στην Ελλάδα είναι κανόνας η αναβλητικότητα. Αυτή την αναβλητικότητα είδαν και στο θέμα της αναστήλωσης του θεάτρου και μάλλον σκέφτηκαν να κάνουν έστω μια «φτηνότερη» μελέτη για την προστασία του από περαιτέρω φθορές. Κάνει κακό στα σχέδιά μας για αναστήλωση αυτή η μελέτη, αλλά και η διάσωση είναι προς το παρόν επιβεβλημένη. Θυμάμαι πώς ήταν το θέατρο πριν 40 χρόνια και βλέπω σήμερα πόσο χειρότερη είναι η κατάσταση. Καλύτερα να έμενε ακόμα μέσα στη γη, μέχρι να γίνει κάτι ουσιαστικό, χωρίς τόσες καταστροφές!».

Και οι καταστροφές συνεχίζονται, χωρίς να υπάρχει φως από πλευράς Πολιτείας. «Η Αρχαιολογική Υπηρεσία δεν έχει πάρει θέση... Και η κυβερνητική δέσμευση παραμένει κενό γράμμα» (Η Ευβοϊκή, 8-10-99). «Στην τύχη του έχει αφεθεί το Αρχαίο Θέατρο της Ερέτριας από το Υπουργείο Πολιτισμού. Από την άλλη πλευρά, ο Δήμος της Ερέτριας προσπαθεί να σώσει ό,τι απόμεινε» (Ευβοϊκή Γνώμη, 17-12-99).

Όταν έγινε η συζήτησή μας με το Δήμαρχο της Ερέτριας, αναμενόταν η ανακοίνωση του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, όπου υπήρχαν βάσιμες ελπίδες ότι θα εντασσόταν το έργο της αναστήλωσης του θεάτρου. Αλλά και πάλι διαψεύσθηκαν οι ελπίδες. Όσο για τον αποκλεισμό του έργου από το Β΄ Κοινοτικό Πλαίσιο, όπου είχε αρχικά ενταχθεί, ο κ. Γούναρης αποδίδει το γεγονός σε πολιτικές σκοπιμότητες, εξηγώντας ότι στην προκειμένη περίπτωση «υπερίσχυσαν πολιτικές δυνάμεις ισχυρότερες από αυτές που διέθετε ο νομός της Εύβοιας και τα χρήματα που προορίζονταν για το αρχαίο θέατρο της Ερέτριας πήγαν τελικά στη Μεγαλόπολη».

Φαίνεται λοιπόν, πως τα πολιτικά συμφέροντα κάποιων ισχυρών γίνονται κριτήριο και για την τύχη της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Έτσι, η ψηφοθηρία ασκείται «νόμιμα» εις βάρος του πολιτισμού, εις βάρος της ίδιας της πατρίδας μας. Δεν υποστηρίζουμε, βέβαια, ότι είναι κακό που δόθηκαν τα δισεκατομμύρια για το θέατρο της Μεγαλόπολης. Κακό είναι που αφαιρέθηκαν τα χρήματα από την αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου της Ερέτριας!

Η οικία του Κωνσταντίνου Κανάρη
H αξιοποίηση της οικίας του Κωνσταντίνου Κανάρη είναι ένα άλλο σοβαρό θέμα που συζητήσαμε με τον κ. Γούναρη, ο οποίος μας έδωσε και τα σχετικά ιστορικά στοιχεία.

Η Ερέτρια γνώρισε μεγάλη αίγλη κατά την αρχαιότητα, μέχρι την καταστροφή της από τους Ρωμαίους. Κατά του βυζαντινούς χρόνους έμεινε σχεδόν ακατοίκητη κι αυτό οφείλεται στα έλη που σχηματίσθηκαν από προσχώσεις και θέριζε για πολλούς αιώνες η ελονοσία. Ξανακατοικήθηκε το 1834, όταν η τότε Ελληνική Κυβέρνηση εγκατέστησε εκεί τους Ψαριανούς που είχαν επιζήσει από την Καταστροφή, ιδρύοντας τον Δήμο Νέων Ψαρών. «Στους Ψαριανούς που εγκαταστάθηκαν τότε, δόθηκε ένας γεωργικός κλήρος 90 στρεμμάτων, ένας αμπελώνας 5 στρεμμάτων κι ένα σπίτι. Στους καπεταναίους δόθηκε διώροφο σπίτι, ενώ στους ναύτες μονώροφο. Επικεφαλής εκείνων των Ψαριανών ήταν ο ήρωας Κωνσταντίνος Κανάρης, του οποίου το σπίτι διασώζεται ως σήμερα, και σε καλή κατάσταση. Διασώζονται κι άλλα σπίτια από τότε, αλλά μεγαλύτερη ιστορική σημασία έχει το σπίτι του Κανάρη. Αυτό το σπίτι ανήκει σε ιδιώτη. Είχε περιέλθει σε απόγονο του Κανάρη (από θηλυκό γένος), τον Γιάννη Κωστόπουλο, αλλά πουλήθηκε και ανήκει σήμερα στο κ. Γιάννη Ιωάννου. Ο Δήμος Ερέτριας κάνει αγώνες για να το αγοράσει και να το αξιοποιήσει ως μουσείο, αλλά ο κ. Ιωάννου ζητάει υπέρογκα ποσά, επειδή το κτίσμα έχει ιστορική αξία. Αλλά κανείς δεν πουλάει την ιστορία^ δεν έχει δικαίωμα. Ο κ. Ιωάννου πρέπει να το πουλήσει ως ακίνητο, όσο αξίζει ως ακίνητο. Η ιστορία δεν είναι ιδιοκτησία κανενός και κανένας δεν δικαιούται να την εμπορεύεται!».

Επειδή, όμως, ο ιδιοκτήτης της οικίας Κανάρη δεν υποχωρεί, ο Δήμος Ερέτριας θα προχωρήσει σε απαλλοτρίωση. Και δεν πρέπει να χαθεί χρόνος, γιατί το κτίσμα χρειάζεται συντήρηση και αυτή τη στιγμή είναι εγκαταλελειμμένο, παραδομένο στη φθορά.

Μας πληροφόρησε, επίσης, ο Δήμαρχος ότι, μόλις τακτοποιηθεί το ιδιοκτησιακό ζήτημα και περιέλθει στα χέρια του Δήμου το κτίσμα, η χήρα Κωστοπούλου θα δωρίσει όλα τα προσωπικά αντικείμενα του Κανάρη, που έχει στην κατοχή της ως απόγονός του. Κι αυτά είναι τα έπιπλα, το κρεβάτι και το γραφείο, η προσωπική σφραγίδα του Ναυάρχου, η αλληλογραφία του και άλλα σημαντικά αντικείμενα που έχουν ανεκτίμητη ιστορική αξία.

Ο τουρισμός και... άλλα
H Ερέτρια σήμερα είναι μια πόλη που αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς. Η ανάπτυξή της στηρίζεται κατά κύριο λόγο στον τουρισμό. Διαθέτει μεγάλες τουριστικές μονάδες, με συνολικό δυναμικό 3.000 κλινών. Οι μόνιμοι κάτοικοι της πόλης φτάνουν τους 6.000, ενώ τα καλοκαίρια κατοικούν στην Ερέτρια γύρω στους 30.000, γιατί έχουν φτιαχτεί πάρα πολλές παραθεριστικές κατοικίες. Η μεγάλη τουριστική ανάπτυξη οφείλεται στην καλή υποδομή και οργάνωση, όπως και στον αρχαιολογικό πλούτο και το φυσικό κάλλος της περιοχής. Σημαντικό ρόλο παίζει και η εύκολη πρόσβαση, όχι μόνο οδικώς, αλλά και με την πορθμιακή γραμμή από των Ωρωπό. Εκτός των άλλων, κατά τους μήνες Απρίλιο και Μάιο, η Ερέτρια κατακλύζεται από μαθητές που έρχονται εκδρομές με τα σχολεία τους από κάθε μέρος της Ελλάδας. Υπάρχει και η Δημοτική Επιχείρηση Τουρισμού, το Νησί των Ονείρων, που έχει δυναμικότητα 200 κλινών...

Ρωτήσαμε τον κ. Γούναρη αν η συγκεκριμένη Δημοτική Επιχείρηση λειτουργεί κανονικά, αφού είχε γίνει γνωστό ότι υπήρχαν προβλήματα και παρουσίαζε παθητικό. «Τώρα πια λειτουργεί χωρίς προβλήματα. Φέτος, μάλιστα, με τη δική μας δημοτική αρχή, είχαμε διπλασιασμό του τζίρου. Μέχρι πέρσι ο τζίρος, ήταν κάπου 45 εκατομμύρια, ενώ φέτος έφτασε τα 100 εκατομμύρια κι ελπίζουμε ότι του χρόνου μπορεί να φτάσει και τα 200 εκατομμύρια. Με άλλα λόγια, η Επιχείρηση μέχρι πέρσι ήταν ζημιογόνα κατά 20-30 εκατομμύρια, ενώ φέτος είχαμε και κέρδη, που προσδοκούμε ότι του χρόνου θα ανέλθουν στα 30-50 εκατομμύρια, καλώς εχόντων των πραγμάτων, χωρίς σεισμούς και πολέμους στη γειτονιά μας».

Εκφράσαμε, όμως, και την ανησυχία μας στον Δήμαρχο, μήπως κάποια άμετρη ανάπτυξη, με τον οικιστικό οργασμό που παρατηρείται, αλλοιώσει τη φυσιογνωμία της Ερέτριας και πνίξει το φυσικό της κάλλος. Αρκετά χιλιόμετρα γύρω από την πόλη, η παραλία έχει ήδη «φράξει» από τις βίλες και τα ξενοδοχεία.
«Συμφωνώ ότι η ανάπτυξη πρέπει να είναι ελεγχόμενη και να μην επιβαρύνει το περιβάλλον, δημιουργώντας μια αίσθηση... συνωστισμού. Δε νομίζω, όμως ότι υπάρχει τέτοιο πρόβλημα στην Ερέτρια και πιστεύω ότι θα ήταν καλύτερα να υπήρχαν ακόμα περισσότερες ξενοδοχειακές μονάδες, γιατί δίνουν ζωή στον τόπο».

- Καλλιεργήσιμες εκτάσεις υπάρχουν;
«Το 70% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων έχει γίνει βίλες. Οι κάτοικοι της Ερέτριας έχουν πουλήσει σχεδόν τη μισή κτηματική τους περιουσία, η οποία έχει οικοδομηθεί. Από τα 50 στρέμματα που κληρονόμησα εγώ απ' τους γονείς μου, έχω πουλήσει τα 20, που έχουν οικοδομηθεί. Τα υπόλοιπα συνεχίζω να τα καλλιεργώ».

- Αντιμετωπίζει η Ερέτρια κάποια οικολογικά προβλήματα;
«Όχι! Είναι τουριστική πόλη και την έχουμε διαφυλάξει ως κόρη οφθαλμού. Φέτος, με πρωτοβουλία μου, έγιναν μεγάλες προσπάθειες για την καθαριότητα, γιατί η καθαριότητα είναι το σημαντικότερο, είναι αξιοπρέπεια. Είναι πολύ αυστηρή άλλωστε κι η κριτική των ξένων τουριστών σ' αυτό το θέμα».

- Για το πρόβλημα της ανεξέλεγκτης χωματοληψίας στο Ληλάντιο, τι έχετε να πείτε;
«Το πρόβλημα αυτό απασχολεί το Ληλάντιο, όχι την Ερέτρια. Είναι γεγονός ότι λεηλατήθηκε το καταπληκτικού κάλλους Ληλάντιο πεδίο, ένας τόπος με τόση ευφορία και οργιώδη βλάστηση, που σε ελάχιστα μέρη της Ελλάδας συναντάς. Λεηλατήθηκε η γη για την κατασκευή πλινθοκεράμων (τούβλων κ.λ.π.) από τα εργοστάσια του Βασιλικού. Έτσι δημιουργήθηκε ένα τραύμα στην περιοχή μας, το οποίο πρέπει να επουλωθεί. Το πρόβλημα έχει απασχολήσει πολλούς πολιτιστικούς και άλλους φορείς της Χαλκίδας, όπως και της γύρω περιοχής και έχει σταματήσει η λεηλασία. Αλλά τώρα η χωματοληψία γίνεται προς την πλευρά της Στενής, απ' όπου υπάρχουν ήδη διαμαρτυρίες για την κακοποίηση του τοπίου. Λέμε ναι στη βιομηχανική ανάπτυξη, αλλά όχι στην αλόγιστη καταλήστευση του περιβάλλοντος».

Λεπτές οι ισορροπίες, ούτως ή άλλως!

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ή... ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ
Ήρθε κι η Τετάρτη που θα πηγαίναμε εκδρομή με το σχολείο στην Ερέτρια. Ξεκίνησα όλο χαρά απ' το σπίτι, χωρίς το βάρος της σχολικής τσάντας στην πλάτη και με ένα ολόκληρο πεντοχίλιαρο στην τσέπη, για να το φάω με την παρέα μου σε κάποια ωραία πιτσαρία και να πλακώσουμε ύστερα τις βόλτες στην πόλη, να χωνέψουμε τις πίτσες.

Αλλά, άλλαι αι βουλαί των μαθητών και άλλαι των καθηγητών! Πρωί-πρωί και προτού την προσευχή, με έπιασε ο καθηγητής (Δ.Μ.) και μου είπε: «Σε θέλω κι εσένα μαζί στη συνέντευξη με το Δήμαρχο της Ερέτριας. Ρίξε μια ματιά στα θέματα και σκέψου κάποιες ερωτήσεις που θα ήθελες να υποβάλεις».

Τι να έκανα; «Ψαράκι» της πρώτης είμαι και διάβασα στα γρήγορα τα στοιχεία που μου έδωσε. Όταν φτάσαμε στην Ερέτρια, οι φίλοι μου στρώθηκαν σε μια πιτσαρία κι εμείς περνούσαμε μπροστά τους, δυο και τρεις φορές, ψάχνοντας το Δημαρχείο. Αυτοί έτρωγαν και χαχάνιζαν, ενώ εμείς τρέχαμε να προλάβουμε το χρόνο, για να πάρουμε τη συνέντευξη κι ύστερα θα έπρεπε να πάμε και στο Μουσείο και στο Αρχαίο Θέατρο. Μπροστά ο καθηγητής με τη Βάσια, τη Χριστίνα και τη Χριστιάνα και από κοντά εγώ, ο πιο μικρός της παρέας.

Όταν, όμως, άρχισε η συζήτηση με τον Δήμαρχο, την ξέχασα την πείνα μου. Παρακολουθούσα με πολύ ενδιαφέρον και έκανα και κάποιες ερωτήσεις, απ' τις οποίες μία ήταν μάλλον αστεία και γελάσαμε όλοι (δεν είναι αναγκαίο να την αναφέρω εδώ).

Όταν ο Δήμαρχος μάς έλεγε για την καταστροφή της Ερέτριας από τους Πέρσες, θυμήθηκα ότι κάπου είχα διαβάσει ένα θρύλο (Λ.Γ. Παπακωνσταντίνου: «Θρύλοι στο Γριπονήσι», Αθήνα 1978), σχετικά με την τύχη όσων επέζησαν από εκείνη την καταστροφή.

Λέγεται ότι όσοι κάτοικοι της Ερέτριας γλίτωσαν από το θάνατο κατέφυγαν σε μια ακτή του Αιγαίου, πίσω από τη Δίρφυ. Μαζί τους κουβάλησαν και πολλούς θησαυρούς, που τους έθαψαν σε άγνωστο μέρος. Εκείνη η περιοχή είχε ονομαστεί «Πόλη» και υπάρχουν πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, που, δυστυχώς, τα αρπάζουν οι αρχαιοκάπηλοι. Υπάρχουν ερείπια αρχαία, νομίσματα, αγγεία... Αλλά ο μεγάλος θησαυρός είναι καλά κρυμμένος μέσα στη γη.

Σήμερα που τα γράφω αυτά, διάβαζα στο μάθημα της Ιστορίας για τον αρχαιολόγο Αρθουρ Έβανς και την ανακάλυψη της μινωικής Κνωσού. Αλλά, ας ανακαλύψουν άλλοι τους θησαυρούς της αρχαίας Ερέτριας. Εμένα τώρα πια με συνεπήρε η γοητεία της δημοσιογραφίας!
Με παρρησία!
Βαγγέλης Τόλης

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »