Την ιστορία την αγγίζουμε, δεν την παπαγαλίζουμε της Σπυριδούλας Κουντούλη
Γύρω από τα Ψαχνά υπάρχουν πολλές θέσεις με αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Από επιφανειακές αρχαιολογικές έρευνες αποδεικνύεται ότι η περιοχή κατοικήθηκε συστηματικά κατά τους νεολιθικούς χρόνους και κατά τις επόμενες προϊστορικές και ιστορικές περιόδους. Σημαντικοί οικισμοί υπήρχαν στις θέσεις Κάστρο (Καστρί), Πύργος, Προφήτ-Ηλίας, Γλύφα και Βάρκα Ψαχνών. Ουσιαστικό ρόλο στην πυκνή κατοίκηση της περιοχής έπαιξε ο ποταμός Μεσσάπιος.

Η ουσία της «αρχαιολογικής έρευνας»: Περιέργεια, προβληματισμός, ενθουσιασμός και... γνώση. Την Ιστορία την αγγίζουμε, δεν την παπαγαλίζουμε!

Ήταν μια πολύ τυχερή μέρα εκείνη η μέρα του Φεβρουαρίου, που επισκεφθήκαμε όλη η πρώτη τάξη του Γυμνασίου Ψαχνών τον Πύργο και τον Προφήτ-Ηλία. Αφορμή ήταν το μάθημα της Ιστορίας...

Περπατήσαμε μια ώρα, κάπου 3 χιλιόμετρα νότια των Ψαχνών και φτάσαμε πρώτα στον Πύργο, ο οποίος είναι ενετικός και μόνο τα λείψανά του υπάρχουν σήμερα. Για τη θέση αυτή πληροφορίες μας δίνει ο αρχαιολόγος Αδ. Σάμψων και τις αντλούμε από τα «Χρονικά της Αρχαιολογικής Εφημερίδας», όπου δημοσιεύθηκαν το 1974. Στα νοτιοδυτικά του Ενετικού πύργου υπήρχε οικισμός σε επίπεδη έκταση. Όλη αυτή η έκταση σήμερα καλλιεργείται. Η θέση είχε κατοικηθεί κατά τη νεολιθική εποχή, όπως μαρτυρούν τα όστρακα^* που έχουν βρεθεί. Πιθανώς η ακμή του οικισμού αυτού βρίσκεται στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. Έχουν βρεθεί και άφθονοι οψιανοί, μεταξύ των οποίων και αιχμές βελών. Πολλά ευρήματα ανήκουν στη Μεσοελλαδική περίοδο (μέσα 2ης χιλιετίας π.Χ.). Υπάρχουν και ερείπια κτηρίων αυτής της εποχής κοντά στον Πύργο. Πολύ καλής ποιότητας είναι τα μυκηναϊκά όστρακα που έχουν βρεθεί και ανήκουν στους τελευταίους αιώνες της δεύτερης χιλιετίας, οπότε και η θέση ερημώθηκε...

Ο ενετικός πύργος και στο βάθος ο λόφος του Προφήτ-Ηλία - δύο θέσεις με ιδιαίτερη αρχαιολογική σημασία.

Συγκεντρώσαμε αρκετά όστρακα, της Μεσοελλαδικής εποχής κυρίως, από το γύρω στον πύργο χώρο. Ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία αυτή η πρώτη επαφή με το μακρινό παρελθόν. Και κρατούσαμε ντοκουμέντα στα χέρια...

Προχωρήσαμε νότια μερικές εκατοντάδες μέτρα, ως την πτηνοτροφική μονάδα του κ. Νίκου Πριόνα, ο οποίος μας περίμενε και μας μίλησε για την ιστορία και τη μυθολογία, που αναφέρεται στην περιοχή. Μας είπε ότι, κατά την αρχαιότητα, σ' αυτόν τον κάμπο έβοσκε ένας έφηβος τα πρόβατά του, που ο Δίας τον θαύμασε κι έστειλε έναν αετό να τον μεταφέρει στον Όλυμπο, για να γίνει οινοχόος των θεών^**.

Χρήσιμες πληροφορίες για την περιοχή από τον κ. Νίκο Πριόνα.

Κάπου 400-500 μέτρα ανατολικά του Πύργου, βρισκόταν ο οικισμός του Προφήτ-Ηλία. Ο οικισμός αυτός ήταν χαμηλά στην ομαλή πλαγιά, στα νοτιοδυτικά του λόφου. Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας δίνει ο Αδ. Σάμψων, τα περισσότερα όστρακα που βρέθηκαν εκεί ανήκουν στους τελευταίους χρόνους της μυκηναϊκής εποχής. Υπάρχουν, επίσης, και πολλά γεωμετρικά και λιγότερα κλασικά όστρακα. Η τοποθεσία αυτή είναι καλύτερη από του Πύργου, γιατί βρίσκεται ψηλότερα και ελέγχει ολόκληρη την πεδιάδα. Πρέπει να ήκμασε συγχρόνως με τον οικισμό του Πύργου, αλλά η κατοίκισή της συνεχίσθηκε και μετά την ερήμωση του παραπλήσιου οικισμού.

Πλησιάζοντας στα νοτιοδυτικά του λόφου του Προφητ-Ηλία.

Στον οικισμό του Προφήτ-Ηλία βρήκαμε πολλά όμορφα όστρακα και μάλιστα αρκετά είχαν ενδιαφέρουσα διακόσμηση και βαφή. Αγγίζαμε τα κομματάκια των αγγείων και ταξιδεύαμε στο χρόνο. Ήταν συγκινητικό, είχαμε βρει θησαυρούς, κι ας ξέραμε πως δε θεωρούνται κάτι ιδιαίτερο...

Γνωρίζουμε πάντως ότι πολλές καταστροφές έχουν γίνει από τις καλλιέργειες και σημαντικά ευρήματα βρίσκονται στα χέρια αρχαιοκάπηλων, οι οποίοι δρουν εδώ και αρκετά χρόνια στην περιοχή. Γι' αυτό πρέπει να ληφθεί μέριμνα, ακόμα και να περιφραχθούν ορισμένα σημεία που φαίνεται πως έχουν μεγαλύτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Στο δημοσίευμά του ο Αδ. Σάμψων επισημαίνει ότι: «Η συνεχής κατοίκησις από της Νεολιθικής μέχρι της Γεωμετρικής εποχής εις περιοχήν ευρισκομένην εις το εσωτερικόν της πεδιάδος των Ψαχνών έχει μεγάλην σημασίαν, απαραίτητος δε είναι η ανασκαφική έρευνα εις το σημείον αυτό» (Αρχαιολογική Εφημερίδα, 1974). Ας φροντίσουν, λοιπόν, οι αρμόδιοι να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες.

Χαρακτηριστικά δείγματα κεραμικής της 2ης χιλιετίας π.Χ., τα οποία βρέθηκαν επιφανειακά στη νοτιοδυτική πλαγιά του λόφου του Προφητ-Ηλία από τα παιδιά της Α΄ τάξης του Γυμνασίου Ψαχνών.

Όσο για τα όστρακα που συλλέξαμε όλα τα παιδιά από τις συγκεκριμένες θέσεις, αποφασίσαμε να εκτίθενται σε προθήκη στο Γυμνάσιο Ψαχνών. Ελάτε να τα δείτε και να φανταστούμε μαζί ένα μουσείο!

* Όστρακα ονομάζονται τα θραύσματα πήλινων αγγείων.
** Πρόκειται για τοπική εκδοχή του μύθου της αρπαγής του εφήβου Γανυμήδη από το Δία και δεν είναι τυχαίο ότι η θέση ονομάζεται «Αρπάγι».

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »