Το πλατανοδάσος του ποταμού Κηρέα

Αν σταθείς ψηλά στον αυχένα της κορυφογραμμής, του τοπωνυμίου που ονομάζεται Αγιος, εκεί που σμίγουν οι βορινές βουνοκορφές του Καντηλιού με τις νότιες βουνοκορφές του Πυξαριά, θα νοιώσεις βιγλάτορας καθώς κοιτάς βορειοανατολικά προς το Τελέθριον όρος.

Όλο το ανάγλυφο της βορειοκεντρικής Εύβοιας όταν ο καιρός είναι καλός και καθαρός ο ορίζοντας απλώνεται μπροστά σου σαν πιάτο. Μέσα σου κυριαρχεί μια επιθυμία να πετάξεις σαν τις περήφανες γερακίνες που φωλιάζουν στα πυκνά γύρω πευκοδάση και ελατοδάση. Έπειτα να πλανάρεις τα φτερά σου και να ζυγώσεις το κάστρο της Κλεισούρας (σημαντικά ερείπια του οποίου σώζονται ακόμη) και από εκεί με τη μέθοδο των αρχαίων φρυκτοριών να έχεις οπτική επαφή με τον πύργο του Μπέζα στο χωριό Ντράζι και τον άλλο μικρότερο πύργο, λίγο έξω από το χωριό Φαράκλα, μέχρι κάτω στην παραλία της κρύας Βρύσης, όπου εκβάλλει στη θάλασσα, δίπλα ακριβώς στην αρχαία Κήρινθο, ο επίσης αρχαίος ποταμός Βούδουρος.

Οποιαδήποτε εποχή και να περάσεις προς τη βόρεια Εύβοια, η ομορφιά του τοπίου είναι ανεπανάληπτη. Την άνοιξη όμως και το καλοκαίρι καθώς περνάς το Δερβένι, που είναι και το στενότερο σημείο του δρόμου,αυτό που κυριαρχεί, προκαλεί εντύπωση και γεμίζει το είναι σου με πράσινο, είναι το πυκνό πλατανοδάσος του ποταμού Κηρέα. Μια διαδρομή δεκαπέντε περίπου χιλιομέτρων με τον εθνικό δρόμο να ακολουθεί παράλληλα την φιδωτή διαδρομή του ποταμού, με χιλιάδες μικρά και μεγάλα πλατάνια, σε συνδυασμό με άλλα δέντρα, που συνυπάρχουν κατά μήκος του ποταμού, τα χωράφια και τις άλλες καλλιέργειες και ανθρώπινες δραστηριότητες, που δημιουργεί στον επισκέπτη μία άλλη αίσθηση.

Μία περίεργη γοητεία νοιώθεις καθώς εισέρχεσαι στο φαράγγι του Δερβενιού. Από τη μια και άλλη μεριά του, για 800 περίπου μέτρα υψώνονται βράχοι επιβλητικοί, αλλά και πεύκα μικρά και μεγάλα περιτριγυρισμένα από κάθε είδους θάμνους και δέντρα, που σε αναγκάζουν να διερωτηθείς πως μπόρεσαν και αναπτύχθηκαν μέσα στα βράχια.

Στη μέση ρέει ανήσυχος θορυβώδης, ο ποταμός Κηρέας. Καθώς τα νερά του παφλάζουν δυνατά, άλλοτε πεντακάθαρα και άλλοτε κατακόκκινα από την ξαφνική νεροποντή, παρακάμπτει τους βράχους και τα άλλα φυσικά εμπόδια και συνεχίζει το ταξίδι του προς τη θάλασσα.

Μόλις βγεις απ' το φαράγγι απλώνεται μπροστά σου ο Προκοπιανός και Μαντουδιανός κάμπος. Εδώ ο ποταμός ηρεμεί, ησυχάζει, τα νερά του κελαρυστά περνάνε μέσα από τα μυστικά ανοίγματα των βράχων, έχοντας αφήσει πίσω τους πηχτούς ίσκιους των βουνών.

Από εδώ και κάτω ο ήλιος χύνει άπλετο το φως του σ' ολόκληρη την περιοχή. Οι καλλιέργειες του ποταμού κι απ' τις δύο όχθες του ποταμού και το πυκνό φιδωτό πλατανοδάσος κυριαρχούν και τέρπουν την ψυχή και το μάτι του περιηγητή.

Ο άνθρωπος όπως τα πρώτα χρόνια που εγκατέλειψε τα βουνά και εγκαταστάθηκε δίπλα στα ποτάμια έτσι και σήμερα εκμεταλλεύεται το νερό με κάθε πρόσφορο μέσο.

Πρώτα απ' όλα αντλεί το νερό με σύγχρονα μέσα και ποτίζει τα βαμβάκια και τα καλαμπόκια των παραποτάμιων χωραφιών ενώ παράγει ζαρζαβατικά παντός είδους και άλλα καλοκαιρινά κηπευτικά προϊόντα από τα μποστάνια τα οποία μπορεί ο επισκέπτης να αγοράσει από τους αγρότες που τα πωλούν σε αυτοσχέδια κιόσκια κατά μήκος του δρόμου.

Ξεχωριστή θέση στο πλατανοδάσος κατείχαν και οι δύο νερόμυλοι που υπήρχαν κατά μήκος του ποταμού, ο ένας δίπλα στο εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής και άλλος λίγο έξω από το Μαντούδι.

Η λαϊκή μούσα και η προφορική λαογραφική μας παράδοση μετέφεραν μέσα στο χρόνο πολλούς θρύλους για το ποτάμι και τα νερά που κλωθογύριζαν τη μυλόπετρα.

Το απογευματάκι το θέαμα είναι ανεπανάληπτο, όταν οι κτηνοτρόφοι οδηγούν τις αγελάδες και τα κοπάδια των κατσικιών και των προβάτων να ξεδιψάσουν στο γάργαρο νερό του Κηρέα.

Στις προπολεμικές δεκαετίες και στα πρώτα χρόνια μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο, το ποτάμι έβριθε από ψάρια, σύμφωνα δε με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, αλλά και ειδικών ερευνητών μέχρι και βίδρες (θηλαστικό που ζει στις όχθες των ποταμών) ζούσαν σ' αυτό.

Αργότερα μεσολάβησε μία περίοδος που το οικοσύστημα διαταράχτηκε κατά κάποιο τρόπο από τα μεταλλευτικά συγκροτήματα. Σήμερα όμως έχει αρχίσει μία σταδιακή αποκατάσταση η επιβεβαιώνεται από την επανεμφάνιση μεγάλων κοπαδιών από ψάρια.

θα μπορούσα όμως να κάνω αυτή την περιγραφή χωρίς να αναφερθώ στο ΣΗΜΑ ΚΑΤΑΤΕΘΕΝ του πλατανοδάσους;

Πρόκειται για το ΓΕΡΟΠΛΑΤΑΝΟ της Εύβοιας όπως τον έχουν αποκαλέσει, το μεγαλύτερο ίσως σε μέγεθος και ηλικία δέντρο της βαλκανικής χερσονήσου το οποίο δυστυχώς δεν είναι διατηρητέο μνημείο της φύσης.

Από το βιβλίο που έγραψε ο αείμνηστος λαογράφος Μήτσος Χρ,Σέττας, (Ο Εεροπλάτανος της Εύβοιας, εκδόσεις Δίπτυχο, 1972) μεταφέρω επακριβώς μία μικρή παράγραφο από την περιγραφή του δέντρου, από τη θέα του οποίου αισθάνεσαι δέος μπροστά στο μεγαλείο της φύσης και της αιωνιότητας.
Υψος: 28 μέτρα.
Μήκος κόμης παράλληλα με το έδαφος: 35 μέτρα.
Διάμετρος κορμού: 6 μέτρα.
Κουφάλα κορμού: 14 τετραγωνικά.
Στη σκιά του μπορούν να σταλιάσουν 2000 πρόβατα.
Τον αγκαλιάζουν 18 άνθρωποι.

Αλλο ένα πλατάνι που χαρακτηρίζεται αξιοπερίεργο είναι το ονομαζόμενο Δίδυμοι και κατέχει ξεχωριστή θέση στο πλατανοδάσος.

Πρόκειται για δύο τεράστια δέντρα που ενώνονται με ένα κοινό κλαδί, χοντρό, οριζόντιο, αλλά οι ρίζες τους είναι ξεχωριστές όπως και οι κορμοί, αφού είναι και αποτελούν διαφορετικά δέντρα.

Υπάρχουν επίσης και πολλά άλλα πλατάνια με περίεργα σχήματα όπως ο "Πολυπλάτανος", ο "Χορευτής" πλάτανος, ο "Κουτσός", που συμπληρώνουν την ομορφιά και τις ιδιαιτερότητες του δάσους.

Αντάμα με την παρθένα φύση, που σου δίνει την αίσθηση ότι ταξιδεύεις σε δροσερούς δρόμους, στέκονται ακοίμητοι φρουροί, θεματοφύλακες των χριστιανικών παραδόσεων του ελληνικού λαού, τα έξι (6) γραφικά μικρά εκκλησάκια, σπαρμένα σε όλος το μήκος αυτής της διαδρομής.

Ο Αγιάννης, ο Αγιώργης, η Παναγιά η Βρόντου, η Μεταμόρφωση, η Κοίμηση της Θεοτόκου και πάλι ο Αγιάννης.

Πνιγμένα μέσα στο πράσινο, καθαρά περιποιημένα, δέχονται καθημερινά δεκάδες διερχόμενους προσκυνητές με αποκορύφωμα την φερώνυμη γιορτή τους, κατά την οποία συγκεντρώνουν πάρα πολύ κόσμο από τα χωριά της γύρω περιοχής.

Το ειδυλλιακό αυτό τοπίο, με τα προσηλιακά πλατώματα, που από τη μία γλιστράει σε πυκνά πράσινα κλαδιά και από την άλλη δρασκελίζει γραφικά ξύλινα γεφυράκια, που τα έφτιαξαν οι κάτοικοι της περιοχής για να διαβαίνουν το ποτάμι, προσφέρουν μία ιδιαίτερη ευχαρίστηση στον οδοιπόρο.

Αυτός μόνο μπορεί να αισθανθεί την γοητεία του αντικατοπτρισμού των νερών, να αναγνωρίσει τον αναρριχημένο κισσό, που σαν χταπόδι βυζώνει στους κορμούς των δέντρων, χειμώνα, καλοκαίρι, άνοιξη και φθινόπωρο και να κατανοήσει πόσο οι βίοι του κισσού και του πλάτανου είναι παράλληλοι.

Όσο προχωράει κανείς προς τις εκβολές η μία έκπληξη διαδέχεται την άλλη και ξαφνικά εκεί που νομίζεις ότι πλησιάζεις, ένα άλλο ποτάμι (ιστορικό κι αυτό για την περιοχή της βορειοκεντρικής Εύβοιας) έρχεται από τα αριστερά σου και ενώνεται με τον Κηρέα σχηματίζοντας ένα; μεγάλο V.

Είναι ο άλλος μεγάλος ποταμός, που πηγάζει ψηλά δυτικά από το Ξηρόν όρος και ονομάζεται Νηλέας.

Από εδώ και κάτω τα δύο ποτάμια χάνουν το όνομα τους και εκβάλλουν στη θάλασσα, σαν ένα ποτάμι, δίπλα ακριβώς στην αρχαία Κήρινθο, με την ονομασία Βούδουρος.

Δέος αισθάνεται ο επισκέπτης καθώς στέκεται στην ανατολική υπερυψωμένη όχθη του Βούδουρου, όταν σκεφτεί ότι τα πόδια του πατάνε πάνω στα ιστορικά χώματα της ξακουστής στην αρχαιότητα πόλης της Κηρίνθου.

Η αρχαία Κήρινθος υπήρξε μία από τις γνωστές πόλεις του ευρύτερου ελλαδικού χώρου, με σημαντική παρουσία στα ιστορικά γεγονότα, που υπήρξαν σταθμοί στην πορεία του Ελληνισμού.

Τώρα το τοπίο έχει πλέον αλλάξει, η φρεσκαδούρα της θαλάσσιας αύρας που έρχεται από τα βάθη του Αιγαίου πελάγους σου χαϊδεύει το πρόσωπο, αισθάνεσαι την αρμύρα και το ιώδιο της θάλασσας στα χείλη σου.

Απέναντι σου ξεχωρίζουν τα νησιά των Βορείων Σποράδων, ενώ κάπου - κάπου, όταν ο καιρός είναι καλός, στον ορίζοντα θαμποφαίνε-ται η χερσόνησος της Χαλκιδικής.

Αν αφήσεις τη σκέψη σου να ξεφύγει από το χρόνο, ίσως δεις τα καράβια της αρχαίας Κηρίνθου να έχουν σηκώσει τα πανιά τους και να αποπλέουν αργά για το μεγάλο ταξίδι προς την Τροία και τους κατοίκους της ιστορικής πόλης να τα χαιρετάνε ψηλά στο λόφο καθώς χάνονται βορειοανατολικά πίσω από τον οξυκόρυφο μεγάλο βράχο, που ονομάζεται "Πελέκι".

Τα παιχνιδίσματα ενός μικρού κοπαδιού γλάρων που τσαλαβουτούσαν με μανία στην θάλασσα, αν και με επανέφεραν στην πραγματικότητα, όμως ο νους μου δεν λέει να ξεκολλήσει από τα παλιά.

Σαν χθες μου φαίνεται, όταν το καλοκαίρι του 1979 συνοδοιπορήσαμε με τον αγαπητό φίλο και δάσκαλο μου στα λαογραφικά μονοπάτια, αείμνηστο Αγιαννιώτη λαογράφο Μήτσο Χρ. Σέττα για να με ξεναγήσει στο "ΜΕΓΑΛΟ ΠΛΑΤΑΝΙ ΤΟΥ ΚΗΡΕΑ".

Έκτοτε πέρασαν 22 συναπτά έτη και με το ίδιο μεράκι κι αγάπη φωτογραφίζω ανελλιπώς την περιοχή (όπως και την υπόλοιπη βορειοκεντρική Εύβοια) και ειδικά τώρα τελευταία με τη συμμετοχή του 15χρονου γιου μου, η φωτογράφηση έγινε εντατική.

Όμως κάπου εδώ η σύντομη περιήγηση πρέπει να τελειώσει και η σκυτάλη να περάσει στην ομορφιά της φύσης, την ανεπανάληπτη, μέσα από τις φωτογραφίες.

Φαφούτης Ιωάννης - Φωτογράφος