Καιρός
Hλεκτρονικό περιοδικό με θέματα και ειδήσεις από την Εύβοια ...στο διαδίκτυο από το 1999
Εισαγωγή και θέση του προβλήματος.
Τα δάση της χαλεπίου πεύκης στην Ελλάδα διαχειρίζονται ανέκαθεν, εκτός των άλλων, και για ρητινοπαραγωγή. Η αρχαιότερη αναφορά στο θέμα αυτό - η πρώτη διεθνώς - ανάγεται στον 4° αιώνα π.Χ. και έγινε από τον κλασσικό Έλληνα βοτανολόγο Θεόφραστο. Η δεύτερη έγινε στην Κίνα μετά 700 χρόνια Η υπόμνηση αυτή γίνεται για να τονίσει, ότι το προτεινόμενο πρόγραμμα εμπεριέχει πέραν του αναπτυξιακού του χαρακτήρα και σοβαρότατη πολιτιστική διάσταση, αφού η ρητίνευση στην Ελλάδα έχει χαρακτηριστικά διεθνούς σχολής και διατηρητέου μνημείου λόγω του ιστορικού της φορτίου (Παπαγιαννόπουλος 1999). Η αξία της ρητίνης είναι πάντοτε μεγαλύτερη από μόνη την αξία του ξύλου, που παράγεται ταυτόχρονα στο δάσος της χαλεπίου, αλλά η αξία από κοινού ρητίνης και ξύλου είναι ακόμη μεγαλύτερη. Αυτό είναι αναμφισβήτητο (βλ. Παπαγιαννόπουλος 1987 και Papajannopoulos 1988,1989) και είναι ιστορική αναγνώριση της Δασικής Πολιτικής (Κοντός 1933, σελ. 381). Αυτή, όμως, η αναμφισβήτητη αλήθεια αγνοήθηκε συχνά στην πορεία, έτσι ώστε άλλοτε δόθηκε βαρύνουσα σημασία στη ρητίνη (Στεργιάδης- Ευθυμίου-Κατενίδης 1981, σελ 53) και άλλοτε αγνοήθηκε η ρητίνη και δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στο ξύλο (Τόλης 1974). Τελικά, βρίσκεται σήμερα το δάσος της χαλεπίου σε όλη την Ελλάδα σε ακανόνιστη και αναποτελεσματική κατάσταση διαχείρισης, που μόνο ως κακοδιαχείριση μπορεί να χαρακτηρισθεί. Δηλαδή, δεν γίνεται ούτε συστηματική ξυλοσυγκομιδή ούτε συστηματική ρητινοσυγκομιδή, παρά μόνο τελείως οριακά, ενώ ακριβώς εξ αιτίας αυτής της αδράνειας συγκομιδής έχει οδηγηθεί το δάσος της χαλεπίου σ' έναν φαύλο κύκλο φθοράς από μεγάλες και ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, οι οποίες το έχουν οδηγήσει σε κατάρρευση εκεί ακριβώς που χρειάζεται περισσότερο.
Σήμερα όμως έχει πάρει πλέον τόσο τραγικές διαστάσεις αυτό το πρόβλημα, ώστε έγινε προφανές ακόμη και σε μη ειδικούς, δασολόγους και μη, της έρευνας και της πράξης. Χαρακτηριστικές είναι οι εισηγήσεις ενός πρόσφατου συνεδρίου επί του θέματος των ρητινεύσεων (Απατσίδης 1999, Λαδογιάννης 1999, Κουτσιρίμπα 1999, Μουσούρης και Παπαγεωργίου 1999, Παπαδημητρακόπουλος 1999, Ρουσόδημος 1999, Σακκάς 1999, Σμύρης 1999, Σφήκας 1999, Τορορής 1999, Φράγκου 1999).
Αυτή η γενική σύμπτωση ειδικών και μη ειδικών συνιστά κοινωνική αξίωση ανατροπής αυτής της κατάστασης., αλλά άμεση ανατροπή είναι αδύνατη. Συνεπώς, ως αναγκαία μεθόδευση προβάλλει η επείγουσα βαθμιαία διόρθωση. Καίρια διαπίστωση της ειδικής έρευνας, προκειμένου να υπάρξει ταχύρυθμη βαθμιαία διόρθωση είναι τούτο το επιλέξει συμπέρασμα: "Η αειφορία πολλαπλής χρήσης στα δάση της χαλεπίου είναι ταυτόσημη με την αειφορία εργασίας και εξασφαλίζεται πλήρως, μόνο εάν εφαρμόζεται αειφορία ξυλοσυγκομιδής" (Παπαγιαννόπουλος 1995, σελ. 659). Αυτό σημαίνει, ότι για να διορθωθεί η κατάσταση, πρέπει να εξασφαλισθεί οπωσδήποτε αειφορία ξυλοσυγκομιδής και για να γίνει αυτό χρειάζεται να υπάρχουν υλοτόμοι δασεργάτες. Το δυστύχημα όμως στο προκείμενο είναι, ότι εκεί που υπάρχουν τα δάση της χαλεπίου δεν υπάρχει οργανωμένη δασεργατική τάξη υλοτόμων. Οι μόνοι δασεργάτες που υπάρχουν εκεί σήμερα, και όχι παντού, είναι ρητινεργάτες, οι οποίοι γνωρίζουν την υλοτομική τέχνη μόνο εν μέρει και μόνο σε ερασιτεχνικό επίπεδο, ενώ την αγνοούν απολύτως σε επαγγελματικό επίπεδο. Δηλαδή, ο τεχνικός εξοπλισμός τους είναι σχεδόν ανύπαρκτος, η παραγωγικότητα της εργασίας τους πολύ μικρή, και η επιρρέπεια σε σοβαρά ατυχήματα πάρα πολύ μεγάλη.
Όπως είναι ευνόητο, για να γίνεται συνεχώς η οφειλόμενη ξυλοσυγκομιδή κάτω από τέτοιες συνθήκες δύο λύσεις εμφανίζονται ως εύλογες:
Η πρώτη λύση εμφανίζεται ατελέσφορη εκ των πραγμάτων, αφού, εάν ήταν προσιτή στην πράξη, το σημερινό πρόβλημα κακοδιαχείρισης δεν θα υπήρχε. Ειδικότερα, είναι σύνηθες πλέον φαινόμενο στην πρακτική της Γενικής Γραμματείας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας να διαπραγματεύεται - εκ των ενόντων και συνήθως χωρίς επιτυχία - τη μετακίνηση συνεταιρισμών υλοτόμων ακόμη και από τη Βόρεια Ελλάδα στην Πελοπόννησο για να υλοτομήσουν ξύλο σε καμμένα δάση χαλεπίου πεύκης. Αυτός ο έκτακτος και αναγκαστικός χαρακτήρας διαχείρισης μετά από πυρκαγιές συνοδεύεται από κραυγαλέα μειονεκτήματα, που δεν διαθέτουν ούτε ίχνος ανοχής ακόμη και από τον κοινό νου:
Εν κατακλείδι, συμπεραίνεται δια της εις άτοπον απαγωγής, ότι υλοχρηστική αναβάθμιση και προστασία των δασών χαλεπίου πεύκης με ανάκληση υλοτόμων από άλλες περιοχές είναι αδύνατη και ως μόνη δυνατή λύση εμφανίζεται εκείνη που διέρχεται από την εκπαίδευση και αναβάθμιση των ρητινεργατών σε υλοτόμους, όπως προτείνει το παρόν πρόγραμμα. Έστω υπόψη, ότι η πρόταση αυτή φέρει την υπογραφή του μοναδικού εξειδικευμένου σε δασοπονία ρητινευομένων δασών Έλληνα δασολόγου - από συστάσεως Ελληνικού κράτους... - και έχει ενσωματωμένη την εικοσάχρονη ερευνητική του εμπειρία, όπως φαίνεται και στη Βιβλιογραφία, που συνοδεύει το παρόν κείμενο.
Συνηγορίες υπέρ του Προγράμματος
α) Εκθέτονται ακολούθως σε αντιγραφή (οι εμφάσεις δικές μου) κάποιες θέσεις-απόψεις του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας και του Προέδρου της ΠΑΣΕΓΕΣ, όπως διατυπώθηκαν σε πρόσφατη ημερίδα, με θέμα "Ο ρόλος του Γ' Κ.Π.Σ. για την ανάπτυξη του Αγροτικού Τομέα". Οι θέσεις αυτές αποτελούν ένθερμη συνηγορία υπέρ των προγραμμάτων ουσιαστικής εκπαίδευσης των αγροτών σε κρίσιμες παραγωγικές διαδικασίες και δημοσιεύθηκαν στις σελίδες 6-14 του τεύχους Μαίου -Ιουνίου 1999 του περιοδικού ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΣΜΟΣ, το οποίο είναι όργανο της ΠΑΣΕΓΕΣ:
Οι θέσεις του ΥΠΕΘΟ
Οι θέσεις ττκ ΠΑΣΕΓΕΣ
β) Στο κεφάλαιο 3, που ακολουθεί, εμφανίζεται και συνηγορία περιφερειακών Δασικών Αρχών, όσο αφορά την ανάγκη εκπαίδευσης των ρητινεργατών.
Προηγούμενη εμπειρία. Γεωγραφία του προβλήματος
Η ανάγκη για παιδεία των δασεργατών σε θέματα δασικών εργασιών, γενικά, υπήρξε συνειδητός στόχος της Γενικής Γραμματείας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος κατά την προηγηθείσα τριετία 1995-1998. Απόρροια αυτής της πολιτικής ήταν η λειτουργία επιδοτούμενων σεμιναρίων κατά δασαρχείο με στόχο τη διαμόρφωση δασεργατών πολλαπλής χρήσης. Στην προσπάθεια αυτή ενεπλάκησαν, όπως ήταν φυσικό, και τα δασαρχεία που διαχειρίζονται ρητινευόμενα δάση, όπως τέτοια είναι, π.χ., και τα δασαρχεία Κασσάνδρας και Πολυγύρου Νομού Χαλκιδικής. Έτυχε να παρακολουθήσω την πορεία αυτών των προγραμμάτων εκπαίδευσης στα παραπάνω δασαρχεία, που έχουν την ευθύνη της δασοπονίας του συνόλου των ρητινευόμενων δασών χαλεπίου πεύκης του Νομού Χαλκιδικής, και αποκόμισα τη βεβαιότητα, ότι τα σεμινάρια αυτά δεν κατόρθωσαν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, όσον αφορά το θέμα που μας απασχολεί. Δηλαδή, και μετά τα σεμινάρια, οι ρητινεργάτες συνεχίζουν να είναι μόνο ρητινεργάτες, το δάσος της χαλεπίου πεύκης συνεχίζει να διαχειρίζεται όπως και πριν και, βεβαίως, το πρόβλημα της αναπτυξιακής αναβάθμισης αμφοτέρων συνεχίζεται.
Οι λόγοι αυτής της αποτυχίας είναι αντικειμενικοί και συνδέονται στενά με τη δομή αυτών των σεμιναρίων. Πρέπει να υποθέσουμε, ότι ανάλογες αστοχίες παρατηρήθηκαν ευρύτερα στον αγροτικό τομέα και έτσι εξηγείται η εμμονή του ΥΠΕΘΟ και της ΠΑΣΕΓΕΣ στην εκπαιδευτική διαδικασία και μέσω του Γ' Κ.Π.Σ., όπως εκτέθηκε ήδη στο προηγούμενο κεφάλαιο.
Το μόνο θετικό στοιχείο, που προέκυψε από τέτοια σεμινάρια, είναι, ότι ο αριθμός των ρητινεργατών αυξήθηκε λίγο σε κάποιες περιοχές με εισροή κάποιων νέων στην ηλικία ατόμων και αυτό είναι αξιόλογο επίτευγμα, θεωρείται, όμως, μαθηματικά βέβαιο, ότι το πλεονέκτημα αυτό γρήγορα θα εξανεμισθεί, εάν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα συντήρησης του. Οι λόγοι, που προδικάζουν αυτήν την εξέλιξη, είναι, ότι η ρητίνευση ως αυτοδύναμη απασχόληση εξασφαλίζει στις τρέχουσες διαχειριστικές και οικονομικές συνθήκες πολύ μικρό ημερομίσθιο, το οποίο στη περίπτωση νέων ρητινεργατών αναμένεται ακόμη πιο μικρό, επειδή οι νέοι δεν γνωρίζουν ακόμη καλά όλα τα μυστικά της δουλειάς. Αυτό προέκυψε από άμεση επικοινωνία που είχα μαζί τους. Είναι ανάγκη επείγουσα, συνεπώς, να εκπαιδευτούν οι ρητινεργάτες και στην επαγγελματική υλοτομική τέχνη, μέσω ενός ειδικού νέου προγράμματος, για να αποκτήσουν ευρύτερες ευκαιρίες απασχόλησης. Δηλαδή, ασκώντας αυτοί ρητίνευση το καλοκαίρι και υλοτομία τις άλλες εποχές, θα εξασφαλίζουν μεγαλύτερο ετήσιο εισόδημα. Αυτό αναμένεται να συντηρήσει τους ίδιους στο δασεργατικό επάγγελμα, προς το συμφέρον τους, αλλά ταυτόχρονα οι τοπικές Δασικές Αρχές θα έχουν διαθέσιμο στον τόπο τους το αναγκαίο εκείνο εργαλείο, που λείπει σήμερα, για να αναβαθμίσουν προς το κοινωνικό συμφέρον την χρονίως πάσχουσα διαχείριση των δασών χαλεπίου πεύκης της περιοχής τους. Αυτή η σύμπτωση συμφερόντων είναι που εγγυάται, ότι πράγματι η υλοχρηστική αναβάθμιση των δασών χαλεπίου διέρχεται από την επαγγελματική αναβάθμιση των ρητινεργατών και σε υλοτόμους, όπως ισχυρίζεται η ανά χείρας πρόταση.
Όλο αυτό το λογικό σκεπτικό το έθεσα υπόψη του δασολογικού προσωπικού των δασαρχείων Κασσάνδρας και Πολυγύρου, καθώς και του προϊσταμένου τους Διευθυντή Δασών Χαλκιδικής, και διαπίστωσα, ότι οι απόψεις όλων συμπίπτουν στην αναγκαιότητα εφαρμογής ενός τέτοιου εκπαιδευτικού προγράμματος και στα δύο δασαρχεία. Η σύμπτωση αυτή, καθώς έρχεται σε επίρρωση των απόψεων του ΥΠΕΘΟ και της ΠΑΣΕΓΕΣ και όσων εκτέθηκαν στην Εισαγωγή, δεν αφήνει καμία αμφιβολία, ότι η αναβάθμιση της διαχείρισης του δάσους της χαλεπίου πεύκης εντοπίζεται γεωγραφικά όχι μόνο στη Χαλκιδική αλλά σε όλη τη χώρα και διέρχεται υποχρεωτικά, από ένα νέο, ειδικό και επείγον πρόγραμμα εκπαίδευσης των ρητινεργατών στην επαγγελματική υλοτομική τέχνη, όπως προτείνεται εδώ. Το πρόβλημα αναβάθμισης είναι, αντικειμενικά, ιδιαζόντως επείγον:
Χωροθέτηση του προγράμματος.Τρόπος και τόπος εκπαίδευσης.
α) Οι λόγοι επείγοντος που αναπτύχθηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο παραπάνω (βλ. Κεφ. 3), συν το γεγονός, ότι οι τοπικές Δασικές Αρχές της Χαλκιδικής έχουν αναγνωρίσει την αναγκαιότητα του προτεινόμενου εκπαιδευτικού προγράμματος και είναι στις δηλωμένες προθέσεις τους να το στηρίξουν, συνηγορούν να χωροθετηθεί η διεξαγωγή του στα δασαρχεία Κασσάνδρας και Πολυγύρου.
β) Η εκπαίδευση θα είναι σχεδόν στο σύνολο της πρακτική. Δηλαδή, οι ρητινεργάτες-μαθητές πρέπει να θητεύσουν ως βοηθοί πραγματικών ικανών υλοτόμων-εκπαιδευτών κατευθείαν στην πράξη, σε υλοτομίες που θα διεξαχθούν με όλες τις τυπικές διαδικασίες σε φυσικό δάσος, που θα προβλέπονται από Πίνακες Υλοτομιών και στις οποίες θα γίνει εγκατάσταση και επίβλεψη εργασιών σε όλες τις φάσεις της παραγωγής. Ειδικότερα, χώροι εκπαίδευσης θα είναι οι συστάδες, που προβλέπεται η υλοτομία τους στους Πίνακες Υλοτομίας των ισχυουσών Διαχειριστικών Μελετών, όπως αυτοί έχουν ή όπως ενδέχεται να τροποποιηθούν για τις ανάγκες του προγράμματος. Στην περιοχή του δασαρχείου Πολυγύρου θα χρησιμοποιηθούν και μεικτές συστάδες χαλεπίου με μαύρη πεύκη λόγω της ιδιομορφίας του εκεί δάσους.
γ) Η εφαρμογή στην πράξη όλων αυτών των εκπαιδευτικών διαδικασιών δεν είναι εύκολη στα δάση χαλεπίου πεύκης, γιατί το δασικό προσωπικό των δασαρχείων ποτέ ή σπάνια τις ενεργοποίησε - από αντικειμενικά αίτια - και, συνεπώς, δεν διαθέτει εμπειρία. Αυτό βέβαια σημαίνει, ότι η λειτουργία ενός τέτοιου εκπαιδευτικού προγράμματος θα έχει ευεργετικές επιδράσεις και στην εκπαίδευση του δασικού προσωπικού και όχι μόνο των ρητινεργατών. Πολύ περισσότερο μάλιστα σήμερα, που οι δασολόγοι της πράξης αποδεσμευμένοι από τη δασοπυρόσβεση -μετά την μεταφορά της το 1998 στην ευθύνη του Πυροσβεστικού Σώματος - έχουν κληθεί από την Πολιτεία να επανέλθουν ταχέως στις παραδοσιακές παραγωγικές διαδικασίες της δασοπονίας, για τις οποίες διαθέτουν αναμφισβήτητη και αναντικατάστατη αρμοδιότητα. Είναι φανερό όμως από τα παραπάνω, ότι το προτεινόμενο εκπαιδευτικό πρόγραμμα δεν μπορεί να διαχειρισθεί με επάρκεια από τα δασαρχεία στα οποία θα χωροθετηθεί, παρά μόνο με τη συνεργασία της έρευνας, όπως και η σχετική άποψη της ΠΑΣΕΓΕΣ στο Κεφ. 2, την οποία υπενθυμίζω: Χρειάζεται ενίσγυση ττ/c συνεργασίας us τα τεχνολογικά και άλλα ιδρύματα τα οποία υπάρΥουν και ότι στην έρευνα πρέπει να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις αυτής ττ/c συνεργασίας. Είναι ανάγκη, προφανώς, να έχει την ευθύνη του συντονισμού αυτού του προγράμματος, στο σύνολο των εμπλεκόμενων διαδικασιών του, η Υλοχρηστική Δασική Έρευνα και να το χειρισθεί ως ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ με εκπαιδευτικούς, αποδεικτικούς και ερευνητικούς στόχους. Μετά τη λήξη του, μάλιστα, επιβάλλεται να εκδοθεί με βάση την κτηθείσα εμπειρία, "Εγχειρίδιο Οδηγιών Συγκομιδής Ξύλου στα Ρητινευόμενα Δάση" προς χρήση σε όλα τα δάση χαλεπίου πεύκης της χώρας. Αυτό το τελευταίο οφείλει να θεωρείται ουσιώδες στοιχείο του προγράμματος και αυτό μόνο η έρευνα μπορεί να το κάνει με επιτυχία.
δ) Υλοχρηστική Δασική Έρευνα, σχετική με δασοπονία ρητινευόμενων δασών χαλεπίου πεύκης, υπάρχει μόνο στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΘΙΑΓΕ, που βρίσκεται στη θεσσαλονίκη, δηλαδή κοντά στη Χαλκιδική. Αυτός είναι ένας πρόσθετος σπουδαίος λόγος, για τον οποίο προσφέρεται ο Ν. Χαλκιδικής για χωροθέτηση του προτεινόμενου πιλοτικού προγράμματος, αφού η εγγύτητα αυτή εγγυάται και το μικρότερο δυνατό κόστος του προγράμματος.
Έναρξη- Λήξη
α) Έναρξη την 1 Ιανουαρίου 2000 και λήξη την 31 Δεκεμβρίου 2000, με δυνατότητα παρατάσεως. Οι εκπαιδευτικές εργασίες στην υλοτομική τέχνη θα διεξάγονται την περίοδο 1 Νοεμβρίου- 30 Απριλίου. Κατά την περίοδο 1 Μαίου - 30 Οκτωβρίου θα διακόπτονται οι υλοτομίες, για να γίνουν εργασίες ρητινεύσεως. Λίγο προ της ενάρξεως της περιόδου ρητινεύσεως θα διεξαχθεί, τόσο στην Κασσάνδρα όσο και στη Σιθωνία, ανά ένα πενθήμερο εκπαιδευτικό σεμινάριο στη ρητίνευση.
β) Το πρόγραμμα πρέπει να ξεκινήσει αμέσως, κατά το σχεδιασμό του, δηλαδή στις αρχές του έτους 2000, και να έλθει σε πέρας οπωσδήποτε. Το χειρότερο θα είναι να σταματήσει στο μέσον. Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί, π.χ., εάν λόγω ανεπάρκειας κινήτρων ή πιστώσεων εγκαταλείψουν το πρόγραμμα οι εκπαιδευόμενοι ή οι εκπαιδευτές ή όλοι μαζί. Για να μη συμβεί κάτι τέτοιο, επιβάλλεται διεύρυνση των συνεργατών του προγράμματος και - ως εκ τούτου - άνετη χρηματοδότηση. Αυτό σημαίνει ειδική δομή και του καταλόγου των συνεργατών και του προϋπολογισμού του προγράμματος.
γ) Λόγω του πιλοτικού χαρακτήρα και των ευνόητων δυσκολιών του προγράμματος, τόσο στη φάση της έγκρισης όσο και στην εκκίνηση εφαρμογής του, ενδέχεται να υπάρξει κάποια υστέρηση και, κατ' ανάγκη, κάποια μετάθεση στη αρχή και τη λήξη του, όπως αυτές σχεδιάστηκαν παραπάνω. Σε μια τέτοια περίπτωση, το πρόγραμμα αναμένεται να λήξει την 30 Απριλίου 2001 και το "Εγχειρίδιο Οδηγιών Συγκομιδής Ξύλου στα Ρητινευόμενα Δάση" να δημοσιευτεί έως το τέλος του ίδιου έτους.
Συνεργαζόμενοι φορείς
α) ΕΘΙΑΓΕ, Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, Βασιλικά θεσσαλονίκης:
α1) Δρ. Αντώνης Παπαγιαννόπουλος, Υλοχρήστης, Ερευνητής Β', Συντονιστής
α2) Δρ. Γιάννης Σπανός, Δασοκόμος, Ερευνητής Γ', Συνεργάτης
α3) Τεχνικό προσωπικό επίβλεψης, που υπάρχει ή θα προσληφθεί με ανάθεση
β) Διεύθυνση Δασών Χαλκιδικής, Πολύγυρος:
β1) Προσωπικό Δασαρχείου Πολυγύρου, Πολύγυρος
β2) Προσωπικό Δασαρχείου Κασσάνδρας, Κασσάνδρεια
γ) ΠΑΣΕΓΕΣ, Παράρτημα Β. Ελλάδος, θέρμη θεσσαλονίκης:
γ1) Παναγιώτης Ψαρράς, Δασολόγος
γ2) Γιάννης Τσιάρας, Δασολόγος
γ3) Συνεταιρισμός Ρητινεργατών Κασσάνδρας Χαλκιδικής
γ4) Συνεταιρισμός Ρητινεργατών Σιθωνίας Χαλκιδικής
γ5) Ενώσεις Γεωργικών Συνεταιρισμών Πολυγύρου και Αρναίας Χαλκιδικής
γ6) Ελεύθεροι δασεργάτες, έμπειροι στις υλοτομικές εργασίες χαλεπίου πεύκης
Κριτήρια επιλογής εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων
α) Εκπαιδευόμενοι
Οι εκπαιδευόμενοι θα προέλθουν, κατά βάση, από το δυναμικό των συνεταιρισμών ρητινεργατών Κασσάνδρας και Σιθωνίας. Μπορούν να συμμετέχουν όλα τα μέλη, ανεξαρτήτως ηλικίας. Επιπλέον, θα γίνουν δεκτά και άτομα που δεν είναι ρητινεργάτες, αλλά επιθυμούν να παρακολουθήσουν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Ο αριθμός των μελών της δεύτερης περίπτωσης μπορεί να είναι μέχρι 20, αναλόγως του αριθμού των εκπαιδευτών. Στο ζήτημα αυτό θα υπάρξει συνεργασία του συντονιστή του προγράμματος με την ΠΑΣΕΓΕΣ και τους τοπικούς δασάρχες. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είναι δυνατή η αποβολή εκπαιδευόμενου από το πρόγραμμα, εάν συντρέχουν λόγοι ανεπαρκούς ανταπόκρισης του στις υποχρεώσεις του.
β) Εκπαιδευτές
Οι εκπαιδευτές θα προέλθουν πρωτίστως από το συνεταιρισμό υλοτόμων Ν. Μαρμαρά Σιθωνίας και, συμπληρωματικά, από άλλους συνεταιρισμούς υλοτόμων του Ν. Χαλκιδικής. Κριτήρια επιλογής των εκπαιδευτών θα είναι η ικανότητα και η συνεργασιμότητά τους. Στο ζήτημα αυτό θα υπάρξει συνεργασία του συντονιστή του προγράμματος με την ΠΑΣΕΓΕΣ και τους κατά τόπους δασάρχες. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είναι δυνατή η αποβολή εκπαιδευόμενου από το πρόγραμμα, εάν συντρέχουν λόγοι ανεπαρκούς ανταπόκρισης του στις υποχρεώσεις του.
γ) Σύνθεση ομάδων
Εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενοι θα εργαστούν σε ομάδες τριών ατόμων με αναλογία 1Α (ένας εκπαιδευτής για δύο εκπαιδευόμενους). Καθοριστικό στοιχείο για την τελική ρύθμιση του αριθμού των ομάδων είναι ο αριθμός εκείνων, που θα επιδείξουν ενδιαφέρον για να εργασθούν στο πρόγραμμα.
Διαδικασία ανάθεσης και εποπτεία του έργου
Το πρόγραμμα θα λειτουργήσει με το τυπικό της Κρατικής Εκμετάλλευσης Δασών (Κ.Ε.Δ.), αλλά το συνολικό ποσό, που προβλέπει ο προϋπολογισμός, οφείλει να δοθεί στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών (ΙΔΕ) υπέρ του προ7ράμματος. Αυτό διευκολύνει τη λειτουργία του προγράμματος, γιατί οι πάσης φύσεως δαπάνες θα μπορούν να πραγματοποιηθούν με την ευχέρεια, που παρέχει η εκτός δημοσίου λογιστικού διαδικασία. Αυτό συμβαίνει, επειδή το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), όπου υπάγεται το ΙΔΕ, είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ). Αυτός ο τρόπος οικονομικής εξυπηρέτησης είναι επιτυχώς δοκιμασμένος και οικείος στο ΕΘΙΑΓΕ, από τη λειτουργία άλλων ποικίλλων προγραμμάτων, στα οποία υπήρξε συνεργασία του με Δημόσιες Υπηρεσίες. Υπόλογος διαχείρισης του ποσού θα είναι ο συντονιστής του προγράμματος και θα συνεργάζεται στενά γι' αυτό με τους τοπικούς δασάρχες. Ποσά από τις διαθέσιμες πιστώσεις του προγράμματος θα εκταμιεύονται από το συντονιστή και θα διαθέτονται προς τα εμπλεκόμενα δασαρχεία Πολυγύρου και Κασσάνδρας για την εξόφληση επιλέξιμων δαπανών, που θα πραγματοποιούνται για τις ανάγκες του προγράμματος.
Επιλέξιμες δαπάνες
Επιλέξιμες δαπάνες, που μπορούν να βαρύνουν τον προϋπολογισμό είναι, βασικά, οι ακόλουθες:
α) Υλοτομικά +Μεταφορικά. Για τους εκπαιδευτές το 100 % των τιμών ανάθεσης. Για τους εκπαιδευόμενους το 30% των τιμών ανάθεσης.
β) Εκπαιδευτικό επίδομα. Προτείνεται σε ύψος 10.000 δρχ ανά άτομο και ημέρα, ενιαίο τόσο για τους εκπαιδευτές όσο και για τους εκπαιδευόμενους.
γ) Επιστασία και καταγραφή δεδομένων. Δαπάνες για τρία ή περισσότερα άτομα με σύμβαση έργου.
δ) Ερευνητική στήριξη του προγράμματος (Μελέτη, Επίβλεψη, Αξιολόγηση).
δ1) Κινήσεις των μελών της ερευνητικής ομάδας και του επικουρικού προσωπικού του ΙΔΕ.
δ2) Διοικητικές δαπάνες του ΙΔΕ.
ε) Διοικητική στήριξη του προγράμματος.
ε1) Κινήσεις του προσωπικού των δασικών μονάδων για εγκατάσταση, επίβλεψη και έλεγχο υλοτομιών, παραλαβή δασικών προϊόντων, λογιστική εξυπηρέτηση, κλπ.
ε2) Διοικητικές δαπάνες των δασικών μονάδων.
στ) Επικουρική λειτουργία της ΠΑΣΕΓΕΣ με κινήσεις των συνεργαζόμενων δασολόγων της.
Προϋπολογισμός
Ο προϋπολογισμός διακρίνεται κατά δασαρχείο, γιατί υπάρχει διαφοροποίηση των οικονομικών δεδομένων κυρίως λόγω διαφοράς στο ετήσιο λήμμα των δασών τους. Ο προϋπολογισμός του δασαρχείου Κασσάνδρας παρουσιάζεται στον Πίν. 1 και του δασαρχείου Πολυγύρου στον Πίν. 2, ενώ στον Πίν. 3 παρουσιάζεται κατατοπιστική συγκεφαλαίωση των δύο επί μέρους προϋπολογισμών. Διευκρινίζονται τα ακόλουθα σημεία:
Ανακεφαλαίωση Προϋπολογισμού
Το σύνολο του Προϋπολογισμού και για τα δύο δασαρχεία ανέρχεται στις 112.653.000 δρχ., εκ των οποίων:
Φορέας χρηματοδότησης του προγράμματος. Τελικές παρατηρήσεις.
Από την εικόνα των δύο προϋπολογισμών, προκύπτει, ότι οι δαπάνες, που έχουν γραφεί με κόκκινη μελάνη και ανέρχονται στις 47.700.000 δρχ για την Κασσάνδρα, στις 35.060.000 δρχ για τον Πολύγυρο, ή στις 82.760.000 δρχ αθροιστικά για τα δύο δασαρχεία, συνιστούν υποχρεωτική δαπάνη, στα πλαίσια αειφορικής διαχείρισης του δάσους, για την πραγματοποίηση των προβλεπόμενων υλοτομιών του έτους 2000. Για το σκοπό αυτό, οφείλεται - υπό κανονικές συνθήκες διαχείρισης - να γίνει ισόποση χρηματοδότηση προς τα δασαρχεία Κασσάνδρας και Πολυγύρου. Μόνο το επιπλέον ποσό των 29.893.000 δρχ., από το σύνολο των 112.653.000 δρχ του κοινού προϋπολογισμού, συνιστά την πρόσθετη δαπάνη, που προκύπτει λόγω του προτεινόμενου προγράμματος. Όπως όμως έχει τονιστεί, ήδη, κανονικές συνθήκες διαχείρισης δεν υπάρχουν και τακτική κατ' έτος χρηματοδότηση υλοτομιών στα δάση της χαλεπίου δεν γίνεται μέχρι σήμερα. Αυτό ακριβώς είναι εκείνο που επιδιώκει να ανατρέψει το προτεινόμενο πιλοτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
Όλα αυτά τα στοιχεία καταδεικνύουν, ότι η πρόταση δεν έχει διαφορετική δυνατότητα χρηματοδότησης, πλην εκείνης μέσω του Γ' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, επειδή εμπίπτει σαφώς στις πολιτικές του ΥΠΕΘΟ και της ΠΑΣΕΓΕΣ, όπως εκτέθηκαν ήδη στο Κεφ. 2. Γι'αυτό υποβάλλεται στο Υπουργείο Γεωργίας για χρηματοδότηση από αντίστοιχες πιστώσεις του.
Αντώνης Παπαγιαννόπουλος
Ερευνητής Β' ΕΘΙΑΓΕ
