Hλεκτρονικό περιοδικό με θέματα και ειδήσεις από την Εύβοια   ...στο διαδίκτυο από το 1999
Σερβιτόρος της Εύβοιας

Δάση της Εύβοιας Κίνδυνοι καταστροφής αυτών από τις πυρκαγιές - Τρόποι προστασίας τους

Προστασία και αξιοποίηση των δασών της Εύβοιας - Ημερίδα με θέμα: "Προστασία και αξιοποίηση των δασών της Εύβοιας. Συμβολή αυτών στην ποιότητα ζωής των κατοίκων" που διοργάνωσε στις 10 Μαΐου 2001 στη Λίμνη Ευβοίας ο Σύλλογος Υπαλλήλων Δασικής Υπηρεσίας Ν. Ευβοίας. Μάιος 2001
Περισσότερα άρθρα από την έκδοση

Ο Νομός της Εύβοιας αποτελείται από τα γραφικότατα νησιά της Εύβοιας, της Σκύρου και ένα τμήμα της Στερεάς Ελλάδας ήτοι των Δήμων Αυλίδας και Ανθηδόνος. Έχει έκταση 4.170 τετραγωνικά χιλιόμετρα δηλαδή το 3,17% περίπου της συνολικής έκτασης της πατρίδας μας.

Τα προϊστορικά ονόματα της νήσου ήταν Μάκρις / Ελλοπία / Αβαντίς, ή Αβαντιάς, το δε όνομα Εύβοια επικράτησε κατά τους ιστορικούς χρόνους. Τα όνομα αυτό, κατά μία εκδοχή, προήλθε από το όνομα γυναίκας ηρωίδας ή νύμφης που ονομαζόταν Εύβοια.

Η επικρατέστερη όμως παράδοση είναι ότι προήλθε από την γόνιμη γη και άφθονα χόρτα που ήταν τροφή για εύτροφα βόδια εξ ου Ευ-βούς = Εύβοια. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Όμηρος αποκαλεί πάντοτε την Νήσο Εύβοια και τους προερχόμενους απ' αυτή πολεμιστές ή κατοίκους, ουδέποτε ονόμασε Ευβοείς ή Ευβοέας αλλά πάντοτε Αβαντες.

Ο Νομός της Εύβοιας είναι πολυσχιδούς και ποικιλότατης εδαφικής μορφής αποτελούμενη από σχεδόν χαμηλά βουνά, πολλές χαράδρες, λίγες πεδιάδες και από άποψη ανάγλυφου μπορεί να χωριστεί σε τρία τμήματα.

Την Βόρεια Εύβοια, που είναι ομαλή και λοφώδης με χαμηλά βουνά (Λιχάδα, Τελέθριο, Ξηρό όρος) και μια αξιόλογη πεδινή έκταση κοντά στην Ιστιαία. Την κεντρική Εύβοια στην οποία συμπεριλαμβάνεται και το τμήμα της Στερεάς Ελλάδας, που διαχωρίζεται από την Βόρεια με το παράκτιο βουνό Κανδήλι και τις δυτικές διακλαδώσεις της Δίρφυος (Πυξαριάς, Γερακοβούνι) και τις νοτιοανατολικές απολήξεις των βουνών Σκοτεινής και Ολύμπου. Εδώ σχηματίζονται τα αξιόλογα λεκανοπέδια των Ψαχνών, Ληλαντίου πεδίου και Κύμης. Την νότια Εύβοια, που παρουσιάζεται ομαλή λοφώδης με σημαντικό βουνό τηνΌχη.

Βέβαια η νήσος Σύρος αποτελεί κάτι το ξεχωριστό σχεδόν στο μέσο του Αιγαίου πελάγους με ένα εξαιρετικό δάσος χαλεπίου πεύκης έκτασης περίπου 40.000 στρεμ. Στο Νομό της Εύβοιας υπάρχουν πετρώματα του Παλαιοζωίκου, Μεσοζωίκού και Καινοζωικού αιώνα. Ήτοι πυριγενή, μεταμορφωμένα, οφιόλιθοι, ασβεστόλιθοι, μάργες, κροκαλοπαγοί κλπ.

Τα εδάφη που προέρχονται από την αποσάθρωση των ανωτέρω πετρωμάτων είναι διαφόρου υφής και σύστασης, που εξαρτάται κυρίως από την προέλευση και το είδος του πετρώματος. Η δομή των εδαφών, το είδος της βλάστησης, το μικρό μήκος των ρεμμάτων, είναι παράγοντες που επιδρούν ανασταλτικά στην δημιουργία χειμαρρικών φαινομένων. Γενικά τα εδάφη του Νομού είναι αξιόλογα από δασική άποψη και κατά το μεγαλύτερο μέρος μπορούν να θεωρηθούν άριστα δασικά εδάφη. Ο Νομός παρουσιάζει μεγάλη κλιματική ποικιλία, που οφείλεται στην πολυμορφία του ανάγλυφου, την γεωγραφική του θέση και την μεγάλη περίμετρο των ακτών του. Η μέση ετησία θερμοκρασία στο Βόρειο τμήμα του Νομού είναι περίπου 18oc και στο νότιο τμήμα περίπου 19oc. Η απόλυτος ελαχίστη θερμοκρασία αέρος εκτιμάται ότι μπορεί να κατέλθει μέχρι -10oc και η απόλυτος μεγίστη να ανέλθει περίπου μέχρι τους +45oc. To μέσο ετήσιο ύψος βροχής στην Ιστιαία είναι 813.5 mm, στην Χαλκίδα 474mm στην Κύμη 1102,4 mm και στην Κάρυστο 544,9mm Οι παγετοί είναι σπάνιοι στην Νότια Εύβοια και συχνοί στην Βόρεια. Η σχετική υγρασία είναι αρκετά αυξημένη στην Βόρεια από ότι στην Νότια και η μέση ετησία κυμαίνεται στο 66%. Οι άνεμοι είναι κυρίως Βόρειοι - Βορειοανατολικοί μεγάλης συχνότητας και έντασης κυρίως στην Νότια Εύβοια.

Οι άριστες κλιματικές συνθήκες κυρίως στην Βόρεια και Βορειοανατολική πλευρά και η ποικιλία των εδαφικών τύπων και μικροπεριβαλλόντων, έχει ως αποτέλεσμα την πλούσια χλωρίδα που υπάρχει στην Εύβοια.

Σύμφωνα με σχετική ερευνητική εργασία στην Εύβοια εξαπλούνται οι παρακάτω φυτοκοινωνικές διαπλάσεις:

  • Η θερμομεσογειακή διάπλαση (OLEO CERATO*IO*) της Ανατολικής Μεσογείου.
  • Η Μεσογειακή διάπλαση της Αριάς (QYERCIO* ILICIS) τύπος της Βαλκανικής και Ανατολικής Μεσογείου.
  • Η ζώνη των φυλλοβόλλων δασών (QUERCIO* CO*FERTAE)
  • Η ζώνη της Κεφαλληνιακής ελάτης (ΑΒΙΕΤΙΟ* CEPHALO*ICAE) Τέτοια είναι η ποικιλία των κλιματοεδαφικών συνθηκών, που έχει ως αποτέλεσμα να συνυπάρχουν η Ελάτη και η Μαύρη πεύκη, με την Χαλέπιο και να σχηματίζουν μικτές μικροσυστάδες. Διάσπαρτα άτομα Μαύρης πεύκης και Ελάτης κατέρχονται σχεδόν μέχρι τη θάλασσα του Αιγαίου πελάγους.

Η συνύπαρξη καστανιάς, δρυός, πλατάνου, ελάτης, χαλεπίου πεύκης σε πολλές περιοχές, όπως της Στενής, δίδουν μια ξεχωριστή μορφή και ομορφιά στο τοπίο,που εντυπωσιάζει κάθε επισκέπτη. Η ύπαρξη σπάνιων και πολλών ειδών της χλωρίδας, όπως της Ευβοϊκής δρυός, Λεύκης, Ιταμού, κλπ αλλά και ποωδών, βοτάνων δίδουν μια ξεχωριστή θέση στην Εύβοια από βοτανική άποψη. Επί πλέον, η ποικιλότητα της βλάστησης, τα εκτεταμένα δάση της χαλεπίου πεύκης, της ελάτης, της δρυός, της καστανιάς, τα διάσπαρτα φυλλοβόλα, η χρωματική εναλλαγή του τοπίου, οι χαραδρώσεις με τα εξαίρετα φαράγγια, όπως το Δημοσάρι, ο συνδυασμός του βουνού με τις θαυμάσιες ακρογιαλιές και η χρήση του δάσους από τους εκδρομείς, προσκυνητές στα υπάρχοντα μοναστήρια, παραθεριστές και τους κατοίκους του Νομού, δίδουν στο δάσος της Εύβοιας μεγάλη αξία από αισθητική άποψη.

Επακόλουθο της πλούσιας χλωρίδας είναι η ύπαρξη πανίδας από τριχωτά, (Ζαρκάδι, λαγός, κλπ) και πτερωτά είδη τόσο σε ενδημικά ή διερχόμενα, υδρόβια και μη. Κύρια δασοπονικά είδη του Νομού είναι η χαλέπιος,η Μαύρη πεύκη, η ελάτη, η δρυς και η καστανιά. Τα δάση της χαλεπίου πεύκης εκμεταλλεύονται κυρίως για την παραγωγή ρητίνης, ξυλείας, καυσόξυλων και εξυπηρετούν τις ανάγκες της κτηνοτροφίας, μελισσοκομίας και τουρισμού.

Από ιδιοκτησιακή άποψη τα δάση είναι Δημόσια, Κοινοτικά, Συνιδιόκτητα, Ιδιωτικά, Μοναστηριακά και Διακατεχόμενα κυρίως της ολότητας των κατοίκων των διαφόρων οικισμών.

Η έκταση των δασών ανέρχεται σε 115.429 Ha ήτοι είναι το 27,7 % της συνολικής επιφανείας του Νομού, των δε δασικών εκτάσεων ανέρχεται σε 107.688 Ha με αντίστοιχο ποσοστό 25,8 %.

Τα εκτεταμένα δάση της χαλεπίου πεύκης βρίσκονται στη Βόρεια, Βορειανατολική και κεντρική Εύβοια.

Έχουν διφυή μορφή με υπόροφο τα αείφυλλα πλατύφυλλα, πολλές φορές έχουν την μορφή ομήλικο και προέρχονται από πυρκαγιά ή υποκηπευτοειδή προερχόμενα από επιλογικές υλοτομίες των απορρητινευθέντων δένδρων ή και από κανονικές τοιούτες.

Εκτιμούμε γενικά ότι το ξυλαπόθεμα του 80% των συστάδων της χαλεπίου πεύκης κυμαίνεται από μηδέν μέχρι 100 κ.μ. /Ha με ετησία προσαύξηση περίπου 3,5 %/ Ha.

Το δε υπόλοιπο του 20% των συστάδων από 100 κμ. έως 250 κ.μ /Ha με ετησία προσαύξηση μέχρι 8 κμ. /Ha. Ομοίως το ξυλαπόθεμα της ελάτης κυμαίνεται από 120 έως 230 κμ./Ha με ετησία προσαύξηση περίπου 3,5 κμ/Ha.

Το δε ξυλαπόθεμα της δρυός εκτιμάται περίπου 150 κμ./Ha με ετησία προσαύξηση 3 κμ./Ha.

Η διαχείριση των δασών γίνεται σύμφωνα με διαχειριστικές μελέτες και σπάνια με πίνακες υλοτομίας. Η ρητίνευση γίνεται με χρήση πάστας θεϊκού οξέος και σύμφωνα με τις διατάξεις του Β.Δ. 439/68 περί ρητινεύσεως δασών.

Ο υλοτομούμενος ξυλώδης όγκος διαμορφώνεται σε καυσόξυλο και τεχνική ξυλεία μικρών ή μεγάλων διαστάσεων.

Η τεχνική ξυλεία καλής σχετικής ποιότητας χρησιμοποιείται ως οικοδομήσιμη, στην κιβωτοποιεία, μεταλλεία, στην κατασκευή στροφείων, παλετών κλπ το δε καύσιμο για την θέρμανση σπιτιών και ως βιομηχανικό στη παραγωγή μοριοσανίδων.

Κάθε χρόνο από τα δάση γενικά απολαμβάνεται και διατίθεται στο εμπόριο περίπου 15.000 κ.μ. ξυλώδης όγκος εκ του οποίου 5.000 κμ με τη μορφή της τεχνικής -βιομηχανικής ξυλείας και τα 10.000 κμ ως καυσόξυλα. Επί πλέον εκτιμούμε ότι συλλέγονται και 10.000 κμ ξυλώδης όγκος ως καυσόξυλα για την κάλυψη ατομικών αναγκών των κατοίκων.

Η συνολική ποσότητα ρητίνης που απολαμβάνεται κατά έτος ανέρχεται σε 4.000 τόνους. Από το υπόροφο των αειφύλλων πλατύφυλλων απόλαμβάνονται περίπου 400 τόνοι ξυλάνθρακες.

Γενικά στις δασικές εργασίες απασχολούνται 1.100 περίπου δασεργάτες από τους οποίους οι 800 είναι ρητινοσυλλέκτες. Στο Νομό υπάρχουν 42 Αναγκαστικοί Συν/σμοί Διαχειρίσεως των διακατεχομένων δασών από τους οποίους οι περισσότεροι είναι Συν/σμοί "σφραγίδας" δηλαδή αποτελούν τον μεσάζοντα με τον έμπορο δασικών προϊόντων. Ομοίως υπάρχουν και 16 Αγροτικοί Συ/σμοί που αναλαμβάνουν την εκτέλεση διαφόρων δασικών εργασιών. Το δικαίωμα ρητινεύσεως των Δημοσίων δασών παραχωρείται συνήθως χωρίς δημοπρασία στους δασικούς Συν/σμούς, καθώς επίσης και πολλές από τις υπόλοιπες καρπώσεις. Η μετατόπιση της ρητίνης, ξυλείας και καυσόξυλων από το δάσος στους δασοδρόμους γίνεται συνήθως με ζώα.

Γενικά οι δυνατότητες παραγωγής δασικών προϊόντων από τα δάση του Νομού εφ όσον όλα μπουν στη διαχείριση και ρητινευθούν μπορούν να αυξηθούν τουλάχιστον στο διπλάσιο. Η κατανάλωση των προϊόντων γίνεται εντός του Νομού και στη περιοχή των Αθηνών. Με την ρητίνη εφοδιάζονται οι ελαφρές χημικές βιομηχανίες που προβαίνουν στον απλό διαχωρισμό της σε τερεβινθέλαιο και κολοφώνιο. Η ετήσια παραγωγή ρητίνης από το έτος 1960 και εντεύθεν συνεχώς μειούται. Η μείωση αυτή δεν οφείλεται στην μείωση των δασών ή στην ικανότητα απόδοσης των αλλά κυρίως στην εγκατάλειψη της ρητινοσυλλογής από τους ρητινοσυλλέκτες που τρέπονται σε άλλες εργασίες.

Βασικές προϋποθέσεις για την πλήρη αξιοποίηση από κάθε άποψη των δασών είναι οι εξής

  • Η ύπαρξη συγκεκριμένου και εφικτού δασοπονικού σκοπού.
  • Η οργάνωση της διαχείρισης των να γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες της Δασοπονικής Επιστήμης.

Η υλοποίηση των ανωτέρω στη δασική πράξη θα έχει ως αποτέλεσμα η διαχείριση των να αποβλέπει αφ ενός στην προστασία και επέκταση των και αφ ετέρου να παρέχουν τα άμεσα όσο και τα έμμεσα οφέλη τους σε όσο το δυνατό μεγαλύτερη ποσότητα αλλά και σε καλύτερη ποιότητα με το μικρότερο δυνατό κόστος.

Από φυτοοικολογική άποψη οι διαπλάσεις και ενώσεις που συγκροτούν τη δασική βλάστηση του Νομού της Ευβοίας είναι μεγάλης ευλεκτικότητας και καυστικότητας πλην των ενώσεων της δρυός, της καστανιάς, και της ελάτης. Αλλά λόγω της μικρής έκτασης των ελαχίστη ή και μηδενική επίδραση ασκούν στην εν γένει συμπεριφορά των πυρκαγιών. Με συνέπεια ο Νομός να είναι ο πλέον πυρόπληκτος της χώρας και γι αυτό εμπίπτει στις κηρυχθείσες ως επικίνδυνες περιοχές με το Π.Δ. 575/80 με συνέπεια να λαμβάνονται τα πρόσθετα μέτρα που προβλέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 25 Ν. 998/79. Οι συχνές δε πυρκαγιές να αποτελούν τον σοβαρότερο κίνδυνο αφανισμού των πευκοδασών.

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία των 13 τελευταίων ετών, στα δάση και τις δασικές εκτάσεις του Νομού εκδηλώθηκαν (850) πυρκαγιές και έκαυσαν (368.000) στρέμμ. Εκ των οποίων (183.000) στρεμ. ήταν δάση κυρίως χαλεπίου πεύκης.. Ήτοι κατά έτος καίγονται 14.098 στρεμ. δηλαδή το 1,22% των δασών. Εκ των πυρκαγιών αυτών το 16% προήλθε από εμπρησμούς, το 18% προήλθε από ανθρώπινη αμέλεια, το 11% από κεραυνούς, το 51% από άγνωστα αίτια και το 4% σε διάφορα άλλα αίτια.

Οι πυρκαγιές που προέρχονται από εμπρησμούς προξένησαν και τις μεγαλύτερες καταστροφές και τούτο γιατί επιλέγονται απρόσιτες θέσεις και κατάλληλες καιρικές συνθήκες (καύσωνας, άνεμος, υγρασία).

Αλλά ο παράγοντας αμέλεια είναι ο κυριότερος και ίσως ο μοναδικός στο οποίο οφείλονται οι πολλές πυρκαγιές και στο ότι οι περισσότερες δεν σβήνουν αμέσως.

Δυστυχώς όλους τους πολίτες αυτής της χώρας τους διακρίνει φοβερή αμέλεια στο θέμα της πρόληψης και καταστολής των πυρκαγιών. Και όχι μόνο τους απλούς πολίτες αλλά και αυτή την συντεταγμένη Πολιτεία που δεν λαμβάνει μέτρα σύμφωνα με τις προτάσεις των αρμοδίων φορέων αλλά πάντοτε μας προλαμβάνουν οι "ξαφνικές" πυρκαγιές.

Που δυστυχώς άμα σβήσουν οι καπνοί πλυθούν οι στάχτες από τις βροχές τα πάντα ξεχνιούνται και κανείς δεν ασχολείται με την οργάνωση του αντιπυρικού αγώνα. Η έλλειψη σεβασμού της ξένης ιδιοκτησίας, η κακή νοοτροπία, ότι "αυτό" είναι υποχρεωμένοι να το κάνουν οι άλλοι και όχι εγώ ότι όλοι περιμένουν την Πυροσβεστική Υπηρεσία, τα αεροσκάφη, τον Στρατό, τους Δασικούς και γενικά τις Υπηρεσίες να έλθουν να σβήσουν τις πυρκαγιές είναι μερικοί παράγοντες που δρουν καθοριστικά στην πρόληψη και καταστολή των πυρκαγιών Λόγω του φυσικού φαινομένου των πυρκαγιών και των μεγάλων διαστάσεων που λαμβάνουν πολλές φορές, δεν είναι δυνατό να γίνει δεκτό ότι η αντιμετώπιση των είναι υπόθεση μερικών Υπαλλήλων της Πυροσβεστική Υπηρεσίας με συνέπεια η καθολική συμμετοχή όλων των φορέων και των πολιτών να κρίνεται απαραίτητη, Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι οι πυρκαγιές των δασών και των αγροτικών εκτάσεων είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος της εν γένει αγροτικής και δασικής περιουσίας των κατοίκων του Νομού. Με συνέπεια κάθε πυρκαγιά που καίει μερικά στρέμματα είναι σαν να καίει μέρος της οικονομικής ευρωστίας των Ευβοέων. Έτσι οι πυρκαγιές των δασών ταυτίζονται με τις πυρκαγιές της υπαίθρου. Το κύριο βάρος του αντιπυρικού αγώνα στο Νομό το φέρει η Π/Υ. Ομολογουμένως πολύ βαρύ το φορτίο σε σχέση με την υπάρχουσα οργάνωση της Δημόσιας Διοίκησης του "ωχαδερφισμού" και του λαϊκισμού που είναι μέρος της φιλοσοφίας του Νεοέλληνα, με τα γνωστά αποτελέσματα, σε ότι αφορά το δάσος αλλά και ότι αποτελεί κοινό αγαθό (θάλασσα, δρόμοι, πλατείες κλπ). Οι στόχοι που πρέπει να τεθούν για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών είναι:

  • Μείωση και εξαφάνιση των αναφλέξεων εντός ή πλησίον των δασών και δασικών εκτάσεων.
  • Εκτέλεση έργων και εργασιών που αποσκοπούν στην ανθεκτικότητα των συστάδων και συμβάλλουν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση τυχόν πυρκαγιών.
  • Ταχεία επισήμανση και άμεσος αναγγελία των αναφλέξεων.
  • Καλή οργάνωση μέσων και προσωπικού για την καταστολή των πυρκαγιών "εν τη γεννέσει των".

Πρέπει να γίνεται συνεχής προσπάθεια για την επίτευξη των στόχων αυτών με την λήψη προληπτικών, προκατασταλτικών, και κατασταλτικών μέτρων με την εφαρμογή συγκεκριμένων προγραμμάτων από τις αρμόδιες Υπηρεσίες που είναι:

  • α. Η πυροσβεστική Υπηρεσία
  • β. Η δασική Υπηρεσία
  • γ. Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση
  • δ. Οι Ο.Τ.Α.

Τα προληπτικά μέτρα αφορούν την οργάνωση μέσων και προσωπικού, τρόπων και μέσων πληροφόρησης, διαπαιδαγώγησης του κοινού ώστε να επιτευχθεί η μείωση και εξαφάνιση των αναφλέξεων. Η πρόληψη πρέπει να λάβει πανεθνικό χαρακτήρα. Να αρχίζει η πληροφόρηση από το νηπιαγωγείο και προς όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η εφαρμογή κατάλληλων προγραμμάτων και με την βοήθεια των εκπαιδευτικών μπορούν να φέρουν άριστα αποτελέσματα. Η ενημέρωση των Συλλόγων, των Σωματείων και κάθε φορέα πρέπει να είναι κύριο μέλημα των Δασικών Υπηρεσιών που έχουν την αρμοδιότητα αλλά χωρίς μέχρι σήμερα να μπορούν να παρουσιάσουν αξιόλογο έργο. Βέβαια οι Δασικές Υπηρεσίες έχουν και την υποχρέωση να προσπαθούν ώστε να επέλθει η πλήρης συμφιλίωση δάσους και κοινωνικών ομάδων με την εγκατάσταση απόλυτης ισορροπίας ανάμεσα σε κάθε είδους ανάγκες των περιοίκων με την εφαρμογή της ισχύουσας Νομοθεσίας που πολλές φορές οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα.

Προτείνουμε την σύνταξη προγράμματος προληπτικών μέτρων την έγκριση του αρμοδίως σε επίπεδο Δασαρχείο και φυσικά την εφαρμογή του. Τα προκασταλτικά μέτρα αποσκοπούν στην εκ των προτέρων εκτέλεση έργων και εργασιών που συμβάλλουν θετικά στην καταστολή των πυρκαγιών που μπορεί να συμβούν. Είναι μέτρα Δασοπονικά-Δασοδιαχειριστικά που συμβάλλουν στην πυρασφαλιστική δομή των συστάδων. Και αυτό επιτυγχάνεται με την ευνόηση των πλατύφυλλων ειδών, όπως της Αριάς, σε σχέση με τα πεύκα, τους καθαρισμούς από τα άχρηστα καύσιμα υλικά των συστάδων, τις αραιώσεις και γενικά την διαχείριση του δάσους.(υλοτομία, ρητίνευση και πολλές φορές την βόσκηση.). Είναι έργα και εργασίες της διάσπασης της συνέχειας της δασικής βλάστησης με αντιπυρικές ζώνες και δρόμους. Είναι η εγκατάσταση υδατοδεξαμενών σε επίκαιρα σημεία για τον εφοδιασμό των Π/Ο σε περίπτωση πυρκαγιάς. Ομοίως η εγκατάσταση πυροσβεστικών κρουνών στα δίκτυα ύδρευσης των οικισμών. Μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί στην συσσώρευση καύσιμης ύλης στην επιφάνεια του εδάφους. Και αυτό αφορά τόσο τα δάση και δασικές εκτάσεις όσο και τις αγροτικές εκτάσεις και τους χώρους γύρο από τους οικισμούς. Κύριο μέλημα, συνεπώς, για την πρόληψη και προκαταστολή των πυρκαγιών θα πρέπει να αποτελεί η αποτροπή συσσώρευσης φυτικής ύλης στην επιφάνεια του εδάφους. Αυτό είναι δυνατό να γίνει με τους εξής τρόπους:

  • α. Με την χρησιμοποίηση μηχανικών μέσων για την αποκοπή, συλλογή, την καταστροφή, ή και ενδεχομένως χρήση της μακριά από το δάσος.
  • β. Με την χρησιμοποίηση εργατικών χεριών.
  • γ. Με την άσκηση λελογισμένης βόσκησης κάτω από αυστηρές προδιαγραφές και έλεγχο κτηνοτροφικών ζώων.
  • δ. Με την εφαρμογή ελεγχόμενης (προδιαγεγραμμένης) καύσης.
  • ε. Με συνδυασμό των τεσσάρων ανωτέρω μεθόδων.

Και τέλος την κατασκευή πυροφυλακίων σε επίκαιρα σημεία έχει σαν σκοπό την επιτήρηση μεγάλων περιοχών για την άμεσο αναγγελία πυρκαγιάς.

Επί των ανωτέρω προκατασταλτικών μέτρων προτείνουμε:

  • Να τεθούν όλα τα δάση του Νομού κάτω από εντατική διαχείριση και πρέπουσα χρήση με παράλληλη επίλυση διαφόρων προβλημάτων της Δασική Υπηρεσίας.
  • Να καταργηθεί ο δασικός φόρος και αντί αυτού να επιδοτούνται τα δασικά προϊόντα.
  • Να εκτελούνται και να συντηρούνται έγκαιρα τα έργα υποδομής από την Δασική Υπηρεσία μετά από την σύνταξη μελετών αντιπυρικής προστασίας ανά ομάδα γειτονικών Δήμων ή δασών. Έχουμε την πεποίθηση ότι εφ όσον κατάλληλα μεθοδευτούν οι ενέργειες της Διοίκησης η χρηματοδότηση των έργων και εργασιών είναι εξασφαλισμένη μέσο του του Τ Κ.Π.Σ.
  • Επιβάλλεται οι αγροτικές εκτάσεις να διατηρούνται καθαρές και οι σιτοκαλαμιές μετά το θέρισμα να οργώνονται περιμετρικά όπως γίνεται το φθινόπωρο που πρόκειται να καούν. Όσοι δεν συμμορφώνονται με το μέτρο αυτό δεν θα τυγχάνουν οικονομικών αποζημιώσεων ή ενισχύσεων αλλά αντίθετα να τους επιβάλλεται πρόστιμο υπέρ του οικείου Ο.Τ.Α.
  • Ίδια ανωτέρω πρέπει να ισχύουν και για τους χώρους πέριξ των οικισμών και διαφόρων άλλων εγκαταστάσεων.
  • Να βελτιωθεί η ισχύουσα Πυροσβεστική Διάταξη.
  • Κανένα έργο ύδρευσης ή άρδευσης δεν πρέπει να κατασκευάζεται αφού δεν θα υπάρχει πρόβλεψη κρουνού ή άλλης εξυπηρέτησης της πυρόσβεσης.
  • Στη περιοχή κάθε Δήμου, και ανάλογα με την έκταση των δασών του, επιβάλλεται κάθε χρόνο και σε οκτάμηνη βάσει να προσλαμβάνονται από το Δασαρχείο της περιοχής τουλάχιστον (12) εποχιακοί δασεργάτες (δασοφροντιστές θα τους αποκαλούσαμε) οι οποίοι εφοδιασμένοι με τα κατάλληλα εργαλεία θα φρόντιζαν για τη διευθέτηση της καυσίμου ύλης στα δάση της περιοχής του εφ ενός και αφ ετέρου θα βοηθούσαν σαν οργανωμένη ομάδα την κατάσβεση τυχόν πυρκαγιάς.
  • Η στελέχωση των πυροφυλακίων, η διενέργεια περιπολιών και το σύστημα αναγγελίας πυρκαγιάς πρέπει να περιέλθει στην αρμοδιότητα της Δασικής Υπηρεσίας όπως είναι και η φύλαξη των δασών.

Τα κατασταλτικά μέτρα αφορούν την οργάνωση μέσων και προσωπικού με στόχο την άμεση επέμβαση ώστε οι πυρκαγιές να προλαμβάνονται'' εν τη γενέσει '' και επί πλέον την αυξημένη ικανότητα κατάσβεσης μιας πυρκαγιάς που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Κριτήριο αποτελεσματικής λειτουργίας της καταστολής είναι ο χρόνος προσβολής της πυρκαγιάς από την έκρηξη της και για τον Νομό μας δεν επιτρέπεται να είναι μεγαλύτερος των 20 λεπτών και ο μέσος όρος των στρεμμάτων που καίγονται δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερος των 250 στρεμμάτων ανά δασική πυρκαγιά.

Από τα προαναφερόμενα στατιστικά στοιχεία προκύπτουν:

  • Ότι την 10ετία 1988-1997 στο Νομό συνέβησαν (648) δασικές πυρκαγιές και κατέκαυσαν 236.000 στρεμ. Δασών και δασικών εκτάσεων. Ήτοι κάηκαν ανά πυρκαγιά 364 στρεμ. έκταση αρκετά μικρή σε σχέση με τα 462 στρεμ. που ήταν ο μέσος όρος ανά πυρκαγιά στο σύνολο της χώρας. Με αυτό το κριτήριο αποδεικνύεται ότι το σύστημα πυρόσβεσης, που τότε την αρμοδιότητα κατάσβεσης είχε η Δασική Υπηρεσία λειτουργούσε καλύτερα σε επίπεδο Νομού σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας.
  • Ότι για την τριετία 1998-2000 που η αρμοδιότητα κατάσβεσης ανατέθηκε στην Πυροσβεστική Υπηρεσία στο Νομό συνέβησαν 202 δασικές πυρκαγιές οι οποίες κατέκαυσαν 132.000 στρεμ. δασών και δασικών εκτάσεων. Ήτοι κάηκαν ανά πυρκαγιά 653 στρεμμ. έκταση σχεδόν διπλασία από τον μέσο όρο της προηγούμενης δεκαετίας. Προσοχή όμως το χρονικό διάστημα της τριετίας είναι πολύ μικρό για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Αλλά όμως είναι μια πρώτη ένδειξη ότι η αλλαγή και η ανάθεση της δασοπυρόσβεσης στην Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν λειτούργησε προς όφελος του δάσους.

Όλοι όμως έχουμε την υποχρέωση να συμβάλλουμε και να βοηθήσουμε την Πυροσβεστική Υπηρεσία ώστε να γίνει περισσότερο αποτελεσματική για την σωτηρία των δασών μας. Προς τούτο προτείνουμε και προκαλούμε την Π/Υ να διοργανώσει Ημερίδα - Συζήτηση με όλους τους φορείς ώστε να ακούσει όλες τις προτάσεις και ανάλογα να δραστηριοποιηθεί προς βελτίωση της κατάστασης.

Κατά την άποψη μας το λάθος έγκειται στο γεγονός ότι όλες οι εστίες φωτιάς αντιμετωπίζονται ως πυρκαγιές και μόνο από την Π/Υ. Αλλά το σβήσιμο μια ανάφλεξης ή μιας εστίας φωτιάς πρέπει να είναι υπόθεση και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και σε αυτό το σημείο συμφωνούμε με την πρόταση του κ. Έβερτ και κ. Γενικού Δ/ντή Περιφέρειας Ηπείρου συναδέλφου κ. Βασ. Μιτσέλου για την προμήθεια και λειτουργία από τους Ο.Τ.Α. μικρών πυροσβεστικών συγκροτημάτων τύπου DAKOTA και την συμμετοχή των στην κατάσβεση των εστιών φωτιάς.

Έχουμε την άποψη ότι το γενικό πρόσταγμα και στην καταστολή των πυρκαγιών σε επίπεδο Νομού πρέπει να ανήκει στον Νομάρχη στις εντολές του οποίου πρέπει να υπακούουν όλοι Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι οι Νομάρχες τόσο στην πρόληψη όσο και στην προκαταστολή έχουν αρμοδιότητες τις οποίες δυστυχώς δεν ασκούν με την δέουσα επιμέλεια.

Για την καταστολή προτείνουμε

  • Την βελτίωση και υλοποίηση του σχεδίου ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ-ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ
  • Την ανάθεση κατάσβεσης των αναφλέξεων και μικρών φωτιών και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση που θα έχει σαν συνέπεια την ουσιαστική συμμετοχή της στην κατάσβεση.
  • Την ανάθεση κυριαρχικού ρόλου στην κατάσβεση των πυρκαγιών στην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση

Βέβαια και όλα να γίνουν τέλεια πάλι πυρκαγιές θα υπάρχουν γιατί η πυρκαγιά είναι παράγων του οικολογικού συστήματος με τον οποίο πρέπει να μάθουμε να συμβιούμε. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος των δασών της χαλεπίου πεύκης δεν είναι οι πυρκαγιές γιατί τα δάση αυτά έχουν την ικανότητα να αναγεννιόνται μετά από την πυρκαγιά αρκεί να αφεθούν στην ησυχία τους. Η πλήρης καταστροφή επέρχεται με την βόσκηση της αναγέννησης από τα ζώα (πρόβατα γίδια) μετά την πυρκαγιά. Γι αυτό επιβάλλεται η τήρηση της απαγόρευσης χωρίς έλεος των προβάτων επί 5ετία και των γιδιών επί δεκαετία. Καταστροφική είναι και η βοσκή των γιδιών στα ελατοδάση. Στους παρανομούντες εκτός των άλλων πρέπει να τους στερείται κάθε δικαίωμα επιδότησης ή οικονομικής ενίσχυσης.

Για την δασική ανάπτυξη του Νομού από την Δασική Υπηρεσία εφαρμόζονται τα ετήσια προγράμματα έργων και εργασιών που εγκρίνονται από το Νομαρχιακό Συμβούλιο. Κάθε ετήσιο πρόγραμμα πρέπει να είναι τμήμα του εκάστοτε αντιστοίχου 5ετούς. Οι χρηματοδοτήσεις όμως είναι μικρές σε σχέση με τις δράσεις και εξαρτώνται από την Κεντρική Εξουσία. Κατά την άποψη μας πρέπει με πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και σε συνεργασία με την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας να γίνει επεξεργασία πρότασης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση για χρηματοδότηση πέραν των πιστώσεων του Γ ' Κ.Π.Σ.. Η πρόταση θα βασίζεται σε αξιόπιστη μελέτη και με σωστή μεθόδευση θα γίνει προσπάθεια να επιτευχθούν οι εξής στόχοι:

  • Η μείωση των αναφλέξεων των πυρκαγιών
  • Η ελαχιστοποίηση των εκτάσεων που καίγονται
  • Η αύξηση της παραγωγής των δασών σε δασικά προϊόντα
  • Την δημιουργία τεχνικών παραγωγικών και αισθητικών αναδασώσεων
  • Την αύξηση ευκαιριών απασχόλησης του εργατικού προσωπικού
  • Την προστασία - αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος, της χλωρίδας και της πανίδας
  • Την βελτίωση των συνθηκών της κτηνοτροφίας
  • Της εκτέλεσης ορεινών υδρονομικών έργων (διαχείριση όμβριων υδάτων)

Την αύξηση προσφοράς κοινωνικών παροχών στους κατοίκους του Νομού όσο αυτή εξαρτάται από τα δάση.

Είναι Εθνική και Παγκόσμια επιταγή, τα δάση κινδυνεύουν και πρέπει να προστατευθούν, το νέφος των Αθηνών, η λειψυδρία, το όζον, η κατάσταση του θερμοκηπίου, προειδοποιούν, βρισκόμαστε από οικολογική άποψη σε σημείο μη αναστρέψιμο, τα λίγα δάση μας πρέπει και μπορούν να σωθούν και ο καθένας μας από το μετερίζι του έχε υποχρέωση να συμβάλλει στην προστασία τους.

Καπράλος Ηλίας
Δασολόγος, Δ/ντής Δασών Βοιωτίας

© 1999-2010 Σερβιτόρος της Εύβοιας.
Απαγορεύεται η χρήση του περιεχομένου ή επανεκπομπή του, σε οποιοδήποτε μέσο,
μετά ή άνευ επεξεργασίας, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη.