Χαιρετισμός και Παρέμβαση, σχετικά με την προστασία των δασών

Κατ' αρχήν και πάλι σας συγχαίρω για την πολύ πετυχημένη ημερίδα που διοργανώσατε στη Λίμνη και είχατε την καλοσύνη να με καλέσετε. Τέτοιες ημερίδες είναι καλές τόσο για τα δάση, όσο και για τη Δασική Υπηρεσία και τους Δασικούς Υπαλλήλους. θα πρέπει να γίνονται συχνά σε διαφορετικά μέρη και να καταβάλλεται προσπάθεια να συμμετέχουν κατά το δυνατόν περισσότεροι. Η ευρεία συμμετοχή όλων όσων ενδιαφέρονται για τα δάση καθώς και των Δασικών Υπαλλήλων θα βοηθήσει στην αναγνώριση της Δασικής Υπηρεσίας και στη βελτίωση της θέσεως του προσωπικού.

Προσωπικά ιδιαίτερα χάρηκα που μου δόθηκε η ευκαιρία να έλθω σε επαφή με πρόσωπα και περιβάλλοντα που έζησα πριν 40 χρόνια κατά τα πρώτα βήματα της δασικής μου σταδιοδρομίας. Την επομένη μέρα έκανα μια ωραία περιοδεία στα παλιά λημέρια: Ροβιές - Παλαιοχώρι - Δαμιά - Καλαμούδι - Μονή Οσίου Δαυίδ -Καταρράκτες Δρυμώνα - Κερασιά - Παπάδες - Κοτσικιά - Αχλάδι - Αγία Αννα. Εντυπωσιάσθηκα από τα τοπία της περιοχής και κυρίως από τους καταρράκτες, τους οποίους δεν είχα δει πρωτύτερα και σας συγχαίρω για την πολύ καλή δουλειά που κάνατε για την ανάδειξη τους.

Με την ευκαιρία, σας στέλνω και ένα απόκομμα της παρέμβασης μου, το οποίο με τη βία δεν σας άφησα και το οποίο βρήκα μετά στα χαρτιά μου. Νομίζω ότι αξίζει να συμπεριληφθεί στα πρακτικά, γιατί σ' αυτό διατυπώνω την άποψη της ανάγκης αλλαγής της δασικής πολιτικής, καθώς και της χρήσης γης και της διαχείρισης των δασών, ώστε αυτά να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις. Ασφαλώς αυτά είναι θέματα δύσκολα και σοβαρά, αλλά οι Δασολόγοι είναι σε θέση και πρέπει να ασχοληθούν, εάν θέλουν πράγματι να προσφέρουν θετικές υπηρεσίες στον τόπο και τους κατοίκους αυτής της χώρας και να κερδίσουν την εκτίμηση και την καταξίωση τους. Η προσήλωση στην άρνηση λόγω αναχρονιστικής πολιτικής και σχετικής νομοθεσίας υποβάθμισε και απαξίωσε την Υπηρεσία.

Συνέχεια παρέμβασής μου σχετικά με τη διαχείριση και την αξιοποίηση των δασών
Η Β. Εύβοια βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να καλύπτεται από τα μεγαλύτερα ποσοστά δασικής κάλυψης στη χώρα μας. Βέβαια το είδος της δασικής κάλυψης και η κατάστασή της δεν εξασφαλίζει σήμερα ικανοποιητική παραγωγή ξύλου και άλλων δασικών προϊόντων, πλην ίσως της ρητίνης. Εξασφαλίζει όμως άριστη προστασία των εδαφικών και υδατικών πόρων και γενικά την προστασία του περιβάλλοντος. Επίσης δημιουργεί πολύ καλές αισθητικές και υγιεινές συνθήκες για τους κατοίκους της περιοχής και την τουριστική ανάπτυξη. Πράγματι η πλούσια δασική βλάστηση, σε συνδυασμό με τις τοπογραφικές και κλιματικές συνθήκες και τις καθαρές / μαγευτικές ακρογιαλιές, παρέχουν μεγάλες δυνατότητες αναψυχής και τουριστικής ανάπτυξης. Αυτό το είδος της ανάπτυξης, εάν οργανωθεί και αναπτυχθεί σωστά θα μπορούσε να εξασφαλίσει σημαντική οικονομική βοήθεια στους κατοίκους της περιοχής, αλλά και τους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον να προστατεύσει.

Νομίζω ότι είναι καιρός να ασχοληθούμε σοβαρά με την αλλαγή της δασικής πολιτικής και τη διαχείριση της γης και των δασών στη χώρα μας. Αυτές οι πολιτικές αναπτύχθηκαν και διαμορφώθηκαν στις αρχές του περασμένου αιώνα. Σήμερα τόσο το είδος, οι μέθοδοι και τα μέσα εκμεταλλεύσεως της γης, όσο και οι προτεραιότητες των αναγκών των κατοίκων της χώρας μας άλλαξαν εντελώς. Είναι επομένως επιτακτική η ανάγκη αλλαγής της πολιτικής χρήσεως της γης και η προσαρμογή της, ώστε να ικανοποιούνται καλύτερα οι ανάγκες των κατοίκων, αλλά και να προστατεύονται αποτελεσματικότερα οι φυσικοί πόροι, όπως η βλάστηση, οι εδαφικοί και υδατικοί πόροι και η άγρια πανίδα. Είναι ανάγκη το συντομότερο να αλλάξουμε πολιτική και νοοτροπία. Η εμπειρία καθαρά δείχνει, αλλά είναι και φυσικό, ότι η αυστηρή, άτεγκτη και συχνότατα αδικαιολόγητη άρνηση αλλαγής της χρήσεως και εκμετάλλευσης της γης, όχι μόνο δεν προστατεύει το φυσικό περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους, αλλά συχνότατα τους υποβαθμίζει και τους καταστρέφει ανεπανόρθωτα. Οι αλλαγές στη χρήση και εκμετάλλευση της γης ασφαλώς είναι πολύ δύσκολες, αλλά δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να φοβόμαστε να τις αντιμετωπίσουμε. Εν μέρει η άγνοια και ο φόβος μην κάνουμε ζημιά στο περιβάλλον μας κάνει να είμαστε εντελώς αρνητικοί σε κάθε αλλαγή.

Παρέμβαση: Σχετικά με την προστασία των δασών
Πολύ περιληπτικά και ειδικότερα για τη Β. Εύβοια, την οποία γνωρίζω αρκετά καλά, θεωρώ σπουδαιότερους κινδύνους για τα δάση και γενικότερα για το φυσικό περιβάλλον, τις συχνά επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές και την ανεξέλεγκτη βόσκηση των αιγοπροβάτων και κυρίως όταν αυτή λαμβάνει χώρα αμέσως μετά τις πυρκαγιές. Σ' αυτούς τους παράγοντες οφείλεται βασικά η εκτεταμένη υποβάθμιση της δασικής βλάστησης και των εδαφικών πόρων που παρατηρείται σε πολλές περιοχές, όπως στην περιφέρεια του Πηλίου, των Παπάδων κ.λ.π.

Μικρότερο θεωρώ τον κίνδυνο από εκχερσώσεις και γεωργική καλλιέργεια, καθώς και από ανεξέλεγκτες υπερκαρπώσεις ή γενικά κακοδιαχείριση των δασών της χαλεπίου πεύκης. Επίσης μικρότερο θεωρώ και τον κίνδυνο από αλλαγή της χρήσης και κυρίως από την τουριστική ανάπτυξη και την χρήση για θερινές κατοικίες και αναψυχή. Τις τελευταίες αυτές χρήσεις θεωρώ ότι καλύπτουν βασικές ανάγκες των κατοίκων της χώρας μας, που θα πρέπει να ικανοποιούνται από τις χαρακτηριζόμενες δασικές εκτάσεις, αρκεί να γίνονται οργανωμένα και με σεβασμό προς το περιβάλλον.

Μέτρα προστασίας Περιληπτικά αναφέρω:

• Ευαισθητοποίηση του κόσμου και παροχή οδηγιών για την αποφυγή πυρκαγιών από αμέλεια.
• Λήψη μέτρων που αποθαρρύνουν τις πυρκαγιές από πρόθεση.
• Διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων ώστε να είναι δυσκολότερη η έναρξη και η διάδοση της πυρκαγιάς.
• Ανάπτυξη συστήματος έγκαιρης επισήμανσης και άμεσης καταστολής.
• Λήψη μέτρων για τον περιορισμό των συνεπειών των πυρκαγιών.
• Τέλος, όλα αυτά τα μέτρα για τις πυρκαγιές θα πρέπει να εφαρμόζονται και να συντονίζονται από τη Δασική Υπηρεσία. Οι Δασολόγοι κατανοούν καλύτερα τον φυσικό ρόλο των πυρκαγιών στην ανάπτυξη, ανανέωση και παραγωγικότητα των δασικών οικοσυστημάτων και εκτιμούν καλύτερα τις συνέπειες και πως αυτές αντιμετωπίζονται καλύτερα. Είναι δε σε θέση να εφαρμόζουν αποτελεσματικότερα όλα τα παραπάνω αναφερθέντα μέτρα. Η βοήθεια της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας μπορεί πράγματι να είναι πολύτιμη στα περιαστικά δάση.

Σχετικά με την αξιοποίηση των δασών:
Κατ' αρχήν, νομίζω ότι ιδιαίτερα στη Β. Εύβοια η πλέον ενδεδειγμένη χρήση της γης στο μεγαλύτερο μέρος της έκτασης είναι η δασική, για τους παρακάτω λόγους:

• Λόγω των επικρατουσών τοπογραφικών και εδαφικών συνθηκών, η γεωργική καλλιέργεια μπορεί να ασκηθεί παραγωγικά σε περιορισμένη έκταση.
• Το κλίμα θεωρείται κατάλληλο για τη δασική βλάστηση και με σωστή διαχείριση η χαλέπιος πεύκη θα μπορούσε να έχει ικανοποιητική παραγωγή σε σημαντικές εκτάσεις.
• Με τις επικρατούσες τοπογραφικές και κλιματικές συνθήκες το δάσος θεωρείται η καλύτερη χρήση για την προστασία των εδαφικών και υδατικών πόρων και γενικά την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάπτυξη της άγρια πανίδας.
• Το δάσος θεωρείται ότι εξασφαλίζει τις καλύτερες συνθήκες για τον τουρισμό και την αναψυχή, βασικής σημασίας χρήσεις, τόσο για τους κατοίκους της Εύβοιας όσο γενικότερα της χώρας.

Ειδικότερα για αυτήν καθ' αυτήν τη διαχείριση και αξιοποίηση των δασών, επιγραμματικά αναφέρω τη σύνταξη ολοκληρωμένων διαχειριστικών σχεδίων, σύμφωνα με τις σύγχρονες αρχές της δασοπονικής επιστήμης και τις καλύτερες και ασφαλέστερες χρήσεις της γης και την ακόμη αυστηρότερη και επιμελέστερη εφαρμογή των. Επίσης θεωρώ απαραίτητο τη ρύθμιση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, το οποίο εμποδίζει κάθε προσπάθεια ανάπτυξης και δηλητηριάζει τις σχέσεις Δασικής Υπηρεσίας και κατοίκων.

Όσον αφορά τη συμβολή των δασών ακούστηκαν πάρα πολλά στην παρούσα ημερίδα, ώστε εγώ θα ήθελα να περιορισθώ μόνο στην επίδραση που ασκεί η δασική βλάστηση στην παραγωγή νερού.

Σήμερα γενικά είναι παραδεκτό, ότι η έλλειψη νερού είναι ένα πρόβλημα που απασχολεί σοβαρά την παγκόσμια κοινότητα και τη χώρα μας ιδιαίτερα. Καθημερινά και από πολλούς φορείς τονίζεται η ανάγκη δημιουργίας συνθηκών αειφορικής ανάπτυξης που θα εξασφαλίζουν την επάρκεια και την καταλληλότητα του νερού, τώρα και στο μέλλον, με παράλληλη προστασία των υδατικών πόρων και του περιβάλλοντος. Έχουμε δει πρόσφατα και στη χώρα μας σοβαρές συγκρούσεις για την εξασφάλιση νερού για άρδευση, οι οποίες σίγουρα στο άμεσο μέλλον θα ενταθούν με σοβαρότατες κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές συνέπειες.

Τα νερά που πέφτουν τον χειμώνα χάνονται ανεκμετάλλευτα με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις το καλοκαίρι. Και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις προκαλούν τεράστιες πλημμύρες με σοβαρότατες οικονομικές και περιβαλλοντικές ζημίες, ακόμη και απώλειες ανθρώπινων ζωών. Εδώ η σημασία των δασών και γενικά της δασικής βλάστησης είναι τεράστια. Με κατάλληλη χρήση των ορεινών και ημιορεινών εκτάσεων και την ενδεδειγμένη διαχείριση των δασών, οι καταστροφικές πλημμύρες μπορούν να αποφευχθούν ενώ παράλληλα σημαντικές ποσότητες νερού που χάνονται στη θάλασσα να περιορισθούν. Η δασική βλάστηση με το δασικό τάπητα που δημιουργεί και το μεγάλο πορώδες του δασικού εδάφους, εξασφαλίζουν άριστες συνθήκες απορρόφησης ακόμη και των μεγάλων βροχοπτώσεων. Το όλο δασικό οικοσύστημα (βλάστηση και έδαφος) μπορούμε να το φαντασθούμε σαν ένα τεράστιο σφουγγάρι που εύκολα απορροφά το νερό των βροχών για το αποδώσει αργότερα το καλοκαίρι με τις πηγές, τα ρέματα συνεχούς ροής ή να τροφοδοτήσει τον υπόγειο υδροφορέα.

Συνήθως τελευταία ασχολούμαστε περισσότερο με την καλή διαχείριση των υδατικών πόρων και λιγότερο με τη δυνατότητα αύξησης του χρησιμοποιήσιμου νερού. Υπολογίζεται ότι το 40% περίπου του νερού των ετήσιων κατακρημνησμάτων χάνονται στη θάλασσα. Εάν έστω και το μισό από αυτό το νερό μπορούσαμε να το συγκρατήσουμε, θα λύναμε το πρόβλημα της λειψυδρίας σε πολλές περιοχές της χώρας μας. Η δασική βλάστηση και γενικά η σωστή διαχείριση και εκμετάλλευση των ορεινών και ημιορεινών εκτάσεων είναι ο περισσότερο αποτελεσματικός και πρακτικός τρόπος να το πετύχουμε. Σημαντική επίσης συμβολή σ' αυτήν την προσπάθεια θα μπορούσε να έχει και η κατασκευή μικρών η μεγαλύτερων φραγμάτων. Τέλος αξίζει να τονισθεί ότι το νερό που προέρχεται από τις ορεινές δασικές λεκάνες απορροής είναι εξαιρετικής ποιότητας, γεγονός που έχει ιδιαίτερη σημασία εάν λάβαμε υπόψη μας τη γενική τάση αύξησης της ρύπανσης των υδατικών πόρων. Εξ άλλου αυτές οι ενέργειες εξασφαλίζουν καλύτερη παραγωγή των δασών, άριστες συνθήκες προστασίας του περιβάλλοντος και δημιουργίας καλών συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων, καθώς και ανάπτυξη της άγρια πανίδας.

Παπαμίχος Νικόλαος
Δασολόγος - Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.