Ελιά
Δέντρο αειθαλές που ζει πάνω από 1000 χρόνια (αιωνόβιο). Στην Αθήνα π.χ. υπάρχει ελιά ηλικίας 2.500 χρόνων που λέγεται ελιά του Πλάτωνα. Συγγενεύει με το γιασεμί, το λιγούστρο, το φρούδο. Ανήκει στην τάξη «στρεψανθή» και στην οικογένεια «ελαιίδες» ή «ολεϊδες». Ευδοκιμεί στο γλυκό

Η ρίζα
Η ρίζα της ελιάς προχωράει πολύ βαθιά στο χώμα και διακλαδίζεται απλωτά. Καθώς ευδοκιμεί σε σκληρά και σε μαλακά χώματα εισχωρεί προς όλες τις μεριές ανάμεσα και από τις πέτρες ώσπου να συναντήσει υγρασία. Με τις βαθιά απλωμένες ρίζες της βρίσκει υγρασία και τροφές και στηρίζεται σταθερά. Δεν φοβάται μήτε θύελλες, μήτε καταιγίδες. Δύσκολα ξεριζώνεται.

Ο κορμός
Ο κορμός της ελιάς γίνεται χοντρός, ψηλός και διακλαδίζεται απλωτά. Μπορεί να φτάσει σε ύψος 25-30μ. Η εξωτερική φλούδα του κορμού είναι ξερή, γκρίζα στο χρώμα και έχει εξογκώματα. Στο νέο δέντρο ο κορμός είναι στιλπνός και λείος. Όταν το δέντρο γερνά ο κορμός κουφαλιάζει.

Τα φύλλα
Τα φύλλα της ελιάς είναι μικρά, σε σχήμα λόγχης κι έχουν μικρό μίσχο. Η πάνω επιφάνειά του έχει χρώμα ανοιχτό πράσινο και η κάτω ασημένιο. Έχουν λεπτό χνούδι και παχιά επιδερμίδα κι έτσι δε χάνουν πολύ νερό. Τα φύλλα βγαίνουν από τους κλάδους αντίθετα, για να μη σκιάζει το ένα το άλλο.

Τα άνθη
Τα άνθη της ελιάς φυτρώνουν πολλά μαζί (15-25) αλλά δε μυρίζουν. Βγαίνουν από τις μασχάλες βλαστών της περασμένης χρονιάς. Η στεφάνη τους μοιάζει με μικρό αυγό κι έχει πολύ γύρη στους στήμονες. Ανθίζει τον Απρίλιο - Μάιο. Η επικονίαση γίνεται από τον άνεμο.

Ο καρπός
Ο καρπός της ελιάς είναι δρύπη και ξεχωρίζεται σε τρία μέρη: 1. Την εξωτερική φλούδα (εξωκάρπιο), 2. Το σαρκώδες μέρος που έχει το λάδι (μεσοκάρπιο) και 3. το σκληρό πυρήνα (ενδοκάρπιο).

Ο καρπός πριν ωριμάσει, έχει χρώμα πράσινο. Ωριμάζοντας, παίρνει χρώμα μολυβί ή μαύρο. Οι καρποί της ελιάς αρχίζουν να ωριμάζουν τον Οκτώβριο. Το μάζεμα του καρπού αρχίζει το Νοέμβριο και σε πολλά μέρη διαρκεί ως το Μάρτιο.

Η ελιά πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα και με σπέρματα. Οι ελιές όμως που θα βγουν απ' τα σπέρματα θα είναι άγριες και θα πρέπει να τις μπολιάσουμε. Για να καρπίζουν οι ελιές, πρέπει να οργώνουμε το χωράφι, να ξελακκώνουμε τις ρίζες να ρίχνουμε λίπασμα και να τις κλαδεύουμε προσεκτικά. Οι φοβερότεροι εχθροί της ελιάς είναι ο δάκος, ο πυρηνοτρίτης και η ψωρίαση. Τις καταπολεμούμε με φυτοφάρμακα. Η ελιά είναι χρησιμότατο φυτό. Μας δίνει τον καρπό της από τον οποίο βγάζουμε το λάδι, θρεφτική και υγιεινή τροφή. Περιέχει πολλές θρεφτικές ουσίες και βιταμίνες. Λάδι μεταχειριζόμαστε και για την κατασκευή του σαπουνιού. Το λάδι το βγάζουν σε ειδικά εργοστάσια (ελαιοτριβεία). Μερικές ποικιλίες ελιών είναι φαγώσιμες. Τις συντηρούμε στο αλάτι, στο ξίδι ή στη σαλαμούρα. Λάδι βγάζουμε και από τον πυρήνα και λέγεται πυρηνέλαιο. Το ξύλο της αγριελιάς ιδιαίτερα το χρησιμοποιούν στην επιπλοποιία γιατί είναι σκληρό συμπαγές και δουλεύεται εύκολα. Φτιάχνουν έπιπλα και μικρό κομψοτεχνήματα. Η πατρίδα μας έρχεται τρίτη στη σειρά χώρα στην παραγωγή λαδιού. Οι ελιές της σκεπάζουν 3,5 εκατομμύρια στρέμματα γης. Υπολογίζουμε ότι υπάρχουν 97.000.000 εκατομμύρια ελαιόδενδρα και 50 εκατομμύρια αγριελιές σ' όλη την Ελλάδα. Αν μπολιάζαμε όλες τις αγριελιές, η Ελλάδα θα αύξανε πάρα πολύ την παραγωγή του λαδιού.

Παραδόσεις - μύθοι
Η ελιά είναι το σύμβολο της ειρήνης. Με κλώνια ελιάς έφτιαχναν τα στεφάνια στην αρχαία Ελλάδα για να στεφανώσουν τους αθλητές. Η ελιά ήταν το ιερό δέντρο της θεάς Αθηνάς. Ο Χριστός στο όρος των ελαίων σε ελιά ακούμπησε το κουρασμένο σώμα του και προσευχήθηκε λίγο πριν να τον πιάσουν οι Εβραίοι και τον σταυρώσουν. Μια άλλη παράδοση του λαού μας ιστορεί: Οι Εβραίοι κυνηγούσαν το Χριστό να τον πιάσουν και να τον σταυρώσουν. Οι άνομοι τον ακολουθούσαν κοπάδι, χωρίς να τον αφήνουν να ησυχάσει. Έφτασε σε μια ελιά κάθισε από κάτω και ακούμπησε το κεφάλι του στον κορμό της για να πάρει λίγο ύπνο. Ο ύπνος, όμως δεν ερχόταν. Από την πολύ στεναχώρια έκλαψε και τα δάκρυά του πότισαν τις ρίζες του. Ποτισμένη από τα θεία δάκρυα του Χριστού, είναι ευλογημένο δέντρο. Γι' αυτό είναι πόσιμο το λάδι της και δίνει το φως στα καντήλια των Εκκλησιών.

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ:
Καλλιεργούνται πολλές ποικιλίες ελιάς, που καθεμιά είναι γνωστή με διάφορες ονομασίες. Ανάλογα με το μέγεθος του καρπού τους κατατάσσονται σε μικρόκαρπες, μεσόκαρπες και αδρόκαρπες. Οι μικρόκαρπες χρησιμοποιούνται για παραγωγή λαδιού. Οι αδρόκαρπες είναι βρώσιμες. Από τις μεσόκαρπες άλλες χρησιμοποιούνται για παραγωγή λαδιού και άλλες τόσο για την ελαιοπαραγωγή όσο και ως βρώσιμες. Από τις μεσόκαρπες άλλες χρησιμοποιούνται για παραγωγή λαδιού και άλλες τόσο για την ελαιοπαραγωγή όσο και ως βρώσιμες.

ΜΙΚΡΟΚΑΡΠΕΣ:
α) κορωνέικη, γνωστή και ως ψιλωλιά, λιανολιά, κρητικιά κ.λ.π. Είναι η πιο διαδεδομένη ποικιλία σε όλη την Ελλάδα. Θεωρείται ως η πιο παραγωγική από τις λαδολιές. Είναι δέντρο ύψος 8-15 μέτρων με φύλλα λογχοειδή, τα νεότερα πλατύτερα των ενήλικων μυτερά. Παρουσιάζει πάρα πολλές τοπικές παραλλαγές που διαφέρουν στο μέγεθος των φύλλων και των καρπών. Ο καρπός γενικά είναι μαύρος ή μαύρος-μωβ όταν είναι ώριμος και μικρού μεγέθους. Η ποικιλία αυτή αντέχει στην ξηρασία και άλλες κλιματικές αντιξοότητες ακόμη και στην εγκατάλειψη. Το λάδι της θεωρείται εξαιρετικής ποιότητας. Περιεκτικότητα σε λάδι στον καρπό κατά μέσο όρο 18-22%.

β) Τσουνάτη ή μαστοειδής αλλιώς αθηνολιά. Ποικιλία διαδεδομένη κυρίως στην Κρήτη. Δέντρο που φθάνει τα 10 μέτρα ύψος, με μυτερά φύλλα. Ο καρπός είναι κωνικός, λίγο καμπουρωτός, μαύρος ή μαύρος-μωβ όταν είναι ώριμος. Περιεκτικότητα σε λάδι 28-35%. Η ποικιλία αυτή αντέχει στο ψύχος και μπορεί να αναπτυχθεί μέχρι και σε υψόμετρο 1000.

γ) Λανολιά (Κέρκυρας). Είναι δέντρο που φθάνει μέχρι και τα 25 μέτρα ύψος, με κορμό στρεπτό και διάτρητο στη βάση (στα γέρικα δένδρα). Ο καρπός είναι μικρός ή μέτριος καμπουρωτός με μεγάλο πυρήνα μαύρος ή μαύρος-μωβ όταν είναι ώριμος. Η ποικιλία απαντά στην Κέρκυρα, στους Παξούς, στη Λευκάδα, στην Κεφαλλονιά, στη Ζάκυνθο, καθώς και στις ακτές της Ηπείρου. Παρουσιάζει μεγάλη προσαρμοστική ικανότητα και αποδίδει ικανοποιητική σοδειά στα άγονα, ξηρά και πετρώδη εδάφη, ακόμη και όταν είναι τελείως παραμελημένη. Το λάδι της θεωρείται εξαιρετικής ποιότητας.

δ) Λαδολιά Πατρών ή κουτσουρελιά, πατρινιά κ.ά. Δένδρο που φθάνει τα 7 μέτρα ύψος, με καρπό μαύρο, μαύρο-μωβ όταν είναι ώριμος. Η απόδοση σε λάδι κυμαίνεται από 16% έως 25% σε γόνιμα εδάφη, καλλιεργείται στην Πάτρα, στο Αίγιο, στην Κορινθία, στη Ναύπακτο και στη Λακωνία.

ΜΕΣΟΚΑΡΠΕΣ:
α) Μεγαρίτικη, ποικιλία διαδεδομένη στην Αττική και Βοιωτία. Είναι δένδρο μετρίων διαστάσεων με μακριά μυτερά φύλλα. Ο καρπός ποικίλλει πάρα πολύ ως προς το μέγεθος και το σχήμα. Το δένδρο αντέχει στην ξηρασία και είναι πολύ παραγωγικό όταν δέχεται στοιχειώδεις έστω καλλιεργητικές φροντίδες.

β) Βαλαιολιά ή κολοβή ή Μυτιληνιά. Καλλιεργείται ευρέως στη Λέσβο και παρέχει λάδι αρίστης ποιότητας.

γ) Θρούμπα (γνωστή και με πολλές άλλες ονομασίες π.χ. λαδολιά, χουρμαδολιά, καλολιά κ.λ.π.). Ποικιλία απαιτητική σε ποιότητα εδάφους και σε καλλιεργητικές περιποιήσεις. Δίνει λάδι καλής ποιότητας. Καλλιεργείται στα νησιά του Αιγαίου, ιδιαίτερα στη Σάμο, στη Λέσβο, στη Χίο, στη Μήλο, στην Πάρο, στη Νάξο, στην Κρήτη, στην Εύβοια και στην Αττική και Βοιωτία.

δ) Κοθρέικη (κορινθιακή, μανάκι, μανακολιά κ.λ.π.). Με στρογγυλό ή ωοειδή σφιχτό καρπό που χρησιμοποιείται τόσο για την παραγωγή λαδιού εξαιρετικής ποιότητας όσο και ως επιτραπέζια. Η ποικιλία αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες και σε ισχυρούς ανέμους.

ΑΔΡΟΚΑΡΠΕΣ:
α) Καλαμών ή αετονυχολιά, καλαματιανή, καρακολιά κ.ά. Δέντρο που φθάνει τα 10 μέτρα ύψος, έχει μεγάλα φύλλα με κυματοειδή χείλη και μεγάλο ωοειδή επιμήκη καρπό που μοιάζει με αμύγδαλο ή με ρόγα σταφυλιού της ποικιλίας «αετονύχι». Η ποικιλία παρέχει εκλεκτές επιτραπέζιες ελιές και καλλιεργείται στην Πελοπόννησο.

β) Κονσερβολιά (βολιώτικη, Αμφισσας, Αγρινίου, μαυρελιά κ.ά.). Πολύμορφη ποικιλία που καλλιεργείται σε πολλές περιοχές για την παραγωγή επιτραπέζιων ελιών μαύρου χρώματος με στίγματα. Είναι δέντρο ύψους 6-8 μέτρων.

γ) Κολυμπάδα ή καρυδολιά. Δέντρο ύψους 4-6 μέτρων με σφαιρικό καρπό που έχει μεγάλο πυρήνα. Χρησιμοποιείται για την παρασκευή επιτραπέζιων πράσινων ελιών τσακιστών ή ακέραιων, σε άλμη.

ΕΧΘΡΟΙ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ:
ΔΑΚΟΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ: Είναι ο μεγαλύτερος εχθρός που κάθε χρόνο προκαλεί τεράστιες ζημιές σε όλες τις ελαιοπαραγωγικές χώρες της Μεσογείου ενώ δεν υπάρχει στην Αμερική και στην Αυστραλία, όπου επίσης καλλιεργείται η ελιά. Στην Ελλάδα είναι αληθινή μάστιγα, προκαλώντας ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση της παραγωγής. Το έντομο διαχειμάζει ως προνύμφη ή ακμαίο. Τα θηλυκά μετά τη σύζευξή τους, αποθέτουν τα αυγά τους στους καρπούς, συνήθως ένα ανά καρπό και κατά μέσο όρο 150 ανά θηλυκά. Μετά την εκκόλαψη των αυγών οι προνύμφες ορύσσουν στοές στη σάρκα του καρπού όπου αναπτύσσονται και, περνώντας από το στάδιο της νύμφης μεταμορφώνονται σε ακμαία έντομα.

Είναι ένα μικρό ξανθό έντομο που μοιάζει με τη μύγα. Ανήκει στην οικογένεια «μυιίδες».Ο θηλυκός δάκος έχει στο πίσω μέρος του ένα σωληνωτό τρυπανάκι που το λένε αυγοθέτη και κάθε Ιούνιο ανοίγει τρυπίτσες σε παλιούς καρπούς που βρίσκονται πάνω στο δέντρο και βάζει μέσα τα αυγά του. Ένας δάκος γεννά σε 150-200 ελαιόκαρπους. Από τα αυγά βγαίνουν μικρές κάμπιες που μένουν στη σάρκα του καρπού και την τρώνε. Οι κάμπιες γίνονται σε 20 μέρες και με την σειρά τους γεννούν νέα αυγά σε άλλους καρπούς και αυτό το αδιάκοπο γεννοβόλημα συνεχίζεται ως τον Οκτώβριο και στους νέους καρπούς. Οι φαγωμένοι από το δάκο καρποί πέφτουν πριν ωριμάσουν. Ένα ζεύγος δάκου που παρουσιάζεται τον Ιούνιο μαζί με όσα έντομα γεννηθούν μπορεί να καταστρέψει ίσαμε τον Οκτώβριο 50.000 κιλά ελαιόκαρπους. Ευτυχώς βρέθηκαν φάρμακα που καταπολεμούν το δάκο. Είναι διάφορα παρασκευάσματα με τα οποία ψεκάζουν τις ελιές από τα αεροπλάνα. Ωστόσο δεν κατόρθωσαν να τον εξοντώσουν οριστικά.

ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ: Στηρίζεται στη χρήση διαφόρων εντομοκτόνων. Οι μέθοδοι διακρίνονται σε δυο κατηγορίες, την προληπτική και τη θεραπευτική. Στην προληπτική, στόχος είναι η θανάτωση των ενηλίκων πριν αποθέσουν τα αυγά τους στον ελαιόκαρπο ενώ στη θεραπευτική στόχος είναι η θανάτωση των προνυμφών που ήδη βρίσκονται μέσα στη σάρκα. Για κάθε περίπτωση χρησιμοποιούνται ανάλογα εντομοκτόνα σε συνδυασμό με διάφορα προσελκυστικά. Οι ψεκασμοί γίνονται κυρίως με τη φροντίδα του κράτους (αεροψεκασμοί) αλλά και από μεμονωμένους παραγωγούς. Για την παρακολούθηση της πληθυσμιακής εξέλιξης του δάκου χρησιμοποιούνται διάφορες παγίδες όπως γυάλινες McPhail κίτρινου χρώματος με κολλώδη ουσία και τελευταία φερομόνης σε συνδυασμό με αμμωνιακά άλατα που ακόμη βρίσκεται στο στάδιο της έρευνας. Προσπάθειες με τη μέθοδο του στείρου αρσενικού

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »