Mεσσάπιος ονομάζεται το ποτάμι που διασχίζει την κωμόπολη των Ψαχνών, ενώ όλη η μεγάλη πεδιάδα, γύρω από τα Ψαχνά, έφερε εξ αρχαιοτάτων χρόνων το όνομα «Μεσσαπία» (εξ ου και το όνομα του σημερινού Δήμου).

Έχει υιοθετηθεί από πολλούς η άποψη ότι ο Μεσσάπιος ποταμός «δανείστηκε» το όνομά του από το αντίπερα όρος της Βοιωτίας, το οποίο σήμερα ονομάζεται «Χτυπάς» και παλαιότερα ήταν γνωστό ως Μεσσάπιον όρος. Υποστηρίζεται μάλιστα ότι η λέξη «Μεσσάπιος» είναι σύνθετη από τις λέξεις «μέσον» και «άπτω». Δεν καταλαβαίνουμε, όμως, πώς είναι δυνατόν ένα όρος, που δεν έχει «συγγένεια» με τον ποταμό, να δίνει το όνομά του στον ποταμό. Ούτε, επίσης, καταλαβαίνουμε πώς είναι δυνατόν το «άπτω», ως β' συνθετικό, να έχει χαρακτήρα θέματος «-π-», και όχι «-ψ-» ή «-φ-» ή «-πτ-», όπως οι ετυμολογικοί κανόνες ορίζουν (δες π.χ. έξαψη, χειραψία, συναφής, συνάφεια, συναπτός, ευέξαπτος κ.λ.π.). Η παρετυμολογία, επί του προκειμένου, είναι εμφανέστατη.

Κατά τη γνώμη μας, λαμβάνοντας υπόψη τα λεξιλογικά δεδομένα και τους ετυμολογικούς κανόνες, η λέξη «Μεσσάπιος» είναι σύνθετη από το θέμα «μεσ[σ]-» (του επιθέτου «μέσ[σ]ος, -η, -ον») και το θέμα (ρίζα) «πι-», απ' όπου τα επίθετα «πίων, πίειρα, πίον», «πιαρός», «πιερός», το ρήμα «πιαίνω», το ουσιαστικό «πίαρ» κ.ά.

Η γραφή του επιθέτου «μέσσος» με διπλό σίγμα (ως απλή λέξη, αλλά και ως σύνθετη, π.χ. «μέσσαυλος») είναι αρχαιότατη και απαντάται κατ' επανάληψη στα ομηρικά έπη (Ιλιάδα: Γ69, 90, 446, Δ444, Ε657, Θ223, Λ6, Ν534, Υ15, και Οδύσσεια: δ281, ε326, θ66, λ157...).

Η ρίζα «πι-» δηλώνει το πάχος, τον όγκο^ μεταφορικά δε, την ευφορία και τη γονιμότητα του εδάφους. «Πίων βους» είναι το παχύ βόδι^ «πίον πεδίον» είναι η εύφορη πεδιάδα^ «πίαρ» σημαίνει λίπος, πάχος, γονιμότητα^ «πιαίνω» σημαίνει παχαίνω, αυξάνω, καθιστώ κάτι εύφορο.

Κατά συνέπεια, το όνομα «Μεσσάπιος» είναι προσδιοριστικό της θέσης του ποταμού. Μεσσάπιος είναι ο εν μέσω πίονος πεδίου ρέων ποταμός (= ο ποταμός που διαρρέει κατά το μέσον μια εύφορη πεδιάδα, μια εύφορη περιοχή).

Ως εκ τούτου, Μεσσαπία είναι η εύφορη περιοχή που διαρρέεται κατά το μέσον από τον - πάλαι ποτέ - ζωοδότη ποταμό Μεσσάπιο, τον ποταμό που «πιαίνει» τα χώματά της, εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Πάντως, μεγαλύτερη σημασία από την ετυμολογία του ονομάτος του ποταμού έχει αναμφίβολα ο ίδιος ο ποταμός, ο οποίος, με την «αφαίμαξη», κατάντησε «ψωροχείμαρρος» και, με τη ρύπανση τη συστηματική, έχει πλέον μετατραπεί σ' έναν απέραντο σκουπιδότοπο. Και τις ευθύνες μας τις ξέρουμε, και το χρέος μας το ξέρουμε. Το θέμα είναι τι κάνουμε για να διασώσουμε το ευλογημένο ποτάμι, που στα νερά του ρέουν χιλιάδων χρόνων μνήμες ιερές - όσο ακόμα ρέουν...
Δημήτρης Μπαρσάκης (Φεβρουάριος '99)

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »