Στόχος του συγκεκριμένου προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης μιας ομάδας παιδιών του σχολείου μας ήταν κυρίως η επαφή με τα μνημεία της πόλης μας και της γύρω περιοχής, δίπλα από τα οποία περνάμε συχνά χωρίς να γνωρίζουμε τίποτα γι' αυτά, χωρίς να μπορούμε να τα ταυτίσουμε και ακόμη περισσότερο να τα εντάξουμε στην ιστορική διαδρομή του τόπου μας.

Όμως, η Χαλκίδα, η πόλη μας, έχει διαδραματίσει σημαντικότατο ρόλο μέσα στην ελληνική ιστορία. Τόσο η ίδια, όσο και οι γύρω περιοχές, δέχονταν συνεχώς κάθε λογής κατακτητές που έφταναν εδώ αποφασισμένοι να κυριαρχήσουν και να εκμεταλλευτούν τα ποικίλα πλεονεκτήματα που τους προσέφερε μια τέτοια εγκατάσταση: την γειτνίαση με τη Στερεά Ελλάδα και την άμεση πρόσβαση σ' αυτή μέσω της γέφυρας του Ευρίπου^ τα απάνεμα λιμάνια του Ευβοϊκού μακριά από τις αιγαιοπελαγίτικες φουρτούνες, που έδιναν καταφύγιο, επέτρεπαν όμως παράλληλα τον έλεγχο του περάσματος και την εύκολη επικοινωνία με το υπόλοιπο Αιγαίο^ τα άφθονα προϊόντα και αγαθά που έδινε το Ληλάντιο πεδίο από τη μια και η πεδιάδα των Ψαχνών από την άλλη, αλλά και τα προϊόντα της ευρύτερης Εύβοιας που έφταναν ευκολότερα στο πιο νευραλγικό και κεντρικό σημείο της (όπως μάρμαρα της Καρυστίας ή της Ερέτριας).

Οι κατακτητές αυτοί μπορεί να έφυγαν, όμως τα σημάδια της κυριαρχίας τους και του πολιτισμού που έφεραν μαζί τους αλλά και δημιούργησαν εδώ, έμειναν και εντάχθηκαν σιωπηλά και σιγά - σιγά στην ιστορία αυτού του τόπου.

Μας φάνηκε λοιπόν ενδιαφέρον και πολύ σημαντικό να γνωρίσουμε τόσο αυτά τα ίδια τα μνημεία, όσο και μέσα από αυτά το ιστορικό «περιβάλλον» που τα δημιούργησε, προσεγγίζοντας έτσι εποχές που γνωρίζαμε περισσότερο ή λιγότερο μέσα από τα σχολικά βιβλία μας.

Τα μνημεία που επισκεφθήκαμε και μελετήσαμε ανήκουν στις εξής περιόδους: την Βυζαντινή που ξεκινά από τον 4ο αι. μ.Χ. και φτάνει ως τον 15ο αι. (μέρος Α΄) και την μεταβυζαντινή ή αλλιώς περίοδο της τουρκοκρατίας από τον 15ο αι. ως το 1833 (μέρος Γ΄). Όμως μεταξύ των δύο περιόδων και συγκεκριμένα κατά το τέλος της βυζαντινής περιόδου και πριν την έλευση των Τούρκων, δηλαδή μεταξύ 1204-1453, έχουμε την περίοδο της Φραγκοκρατίας (μέρος Β΄). Αυτή η τελευταία αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική και ανθούσα περίοδο για την Εύβοια, αφού όλο το νησί γίνεται πια λατινοκρατούμενο και παύει να είναι βυζαντινοκρατούμενο. Βυζαντινά, ενετικά και φράγκικα και τέλος τούρκικα μνημεία της περιοχής μας αποτέλεσαν, λοιπόν, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της ομάδας μας.

Ευτυχώς για μας, πολλοί περιηγητές και χαρτογράφοι ήδη από τις αρχές του 16ου αι. ήρθαν εδώ και κατέγραψαν την φυσιογνωμία της περιοχής μας κατά την εκάστοτε χρονική περίοδο. Ακολούθησαν αρκετοί ερευνητές και αρχαιολόγοι που μας άφησαν ένα ικανοποιητικό υλικό που συνεχώς εμπλουτίζεται. Τα στοιχεία που μας δίνουν είναι άλλοτε τεκμηριωμένα και άλλοτε περισσότερο ασαφή, όλα είναι χρήσιμα όμως για να μάθουμε να βλέπουμε τα μνημεία αυτά με "άλλα" μάτια: όχι σαν σωρούς από πέτρες, αλλά σαν απομεινάρια πολιτισμών που βεβαιωμένα υπήρξαν εδώ που σήμερα υπάρχουμε εμείς. Και καθώς διαπιστώναμε σιγά - σιγά ότι αυτά τα μνημεία ήταν τελικά ό,τι επέζησε από την καταστροφική μανία του ανθρώπου, όλα αυτά αποκτούσαν ακόμη μεγαλύτερη σημασία για μας. Γιατί από αυτή την τόσο ένδοξη και πλούσια ιστορία της πόλης μας δε διασώθηκαν παρά μόνο ελάχιστα ίχνη. Οι εκκλησίες, οι πύργοι, τα τείχη, οι πολυτελείς κατοικίες των αρχόντων, τα διοικητήρια και αργότερα τα τζαμιά και τα τούρκικα σπίτια χάθηκαν για πάντα, παίρνοντας μαζί τους την ιδιαίτερη φυσιογνωμία που δίνει σε μια πόλη η καταγραφή -μέσω των μνημείων- της ιστορίας της.

Το υλικό που μας παρέδωσαν οι ερευνητές χρησιμοποιήσαμε αρχικά για να προσεγγίσουμε τόσο τις συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους όσο και τα μνημεία που τις αντιπροσωπεύουν. Πρόκειται για άρθρα ή βιβλία γενικού ενδιαφέροντος, για ειδικά επιστημονικά άρθρα, αλλά και για μαρτυρίες περιηγητών, υλικό που είχαμε στη διάθεσή μας από την Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη και την βιβλιοθήκη του σχολείου μας. Κυρίως το Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών αποτέλεσε την πιο πολύτιμη πηγή πληροφοριών και ιστορικών στοιχείων για τις περιόδους που εξετάσαμε.

Δουλεύοντας ένας - ένας ή σε ομάδες των δύο ή τριών και κάτω από την καθοδήγηση της φιλολόγου μας κυρίας Αννας Καραμπατσώλη, αναλαμβάναμε να παρουσιάσουμε μια ενότητα, ιστορική περίοδο ή μνημείο, στους υπόλοιπους. Η παρουσίαση γινόταν κατά τη διάρκεια των συστηματικών συναντήσεών μας στο σχολείο ή της επίσκεψης και περιήγησής μας στους σχετικούς χώρους, όπου παρατηρώντας και φωτογραφίζοντας κατανοούσαμε καλύτερα την αισθητική αξία των μνημείων και τη λειτουργία τους. Τα μνημεία που επισκεφθήκαμε είναι τα εξής: η βασιλική της Αγίας Παρασκευής στη Χαλκίδα, αλλά και η μονή του Αγίου Γεωργίου του Αρμά στα Φύλλα. Οι πύργοι του Ληλάντιου πεδίου, του Βασιλικού και των Πολιτικών, αλλά και το κάστρο των Φύλλων. Το κάστρο του Καράμπαμπα και στις περιηγήσεις μας στην πόλη, το τζαμί, η τούρκικη κρήνη, η οικία του Βάϊλου, η «τούρκικη» οικία της οδού Παίδων, το κτίσμα του Λαογραφικού μουσείου.

Ταυτόχρονα, επειδή από αυτές τις περιόδους δε σώζονται στοιχεία μόνο για μνημειώδη οικοδομήματα, συγκεντρώσαμε πληροφορίες και για τάφους, κτερίσματα, εμβλήματα και άλλα κινητά ευρήματα, που σώζονται μέσα στην πόλη, στα μουσεία της ή απλά και μόνο στις πηγές που μελετήσαμε...

Η σύνθεση αυτού του υλικού, της βιβλιογραφίας αλλά και των δικών μας παρατηρήσεων, εντυπώσεων και εικόνων, ήταν η τελική φάση της εργασίας μας.

Η περσινή περιβαλλοντική ομάδα του Γυμνασίου Κανήθου με θέμα τα ιστορικά και νεοκλασικά κτίρια της Χαλκίδας μας έδωσε μια πολύ ωραία ευκαιρία να περιηγηθούμε την πόλη μας και να γνωρίσουμε όλα τα κτίσματα με αισθητική και ιστορική αξία. Σε κάποια σημεία στη δική μας εργασία επαναλαμβάναμε κατά κάποιο τρόπο αυτά που αφορούν στα ιστορικά μνημεία της πόλης, αλλά ήταν αναπόφευκτο, εφόσον η μελέτη των μνημείων ανά ιστορική περίοδο επέβαλε και την παρουσίασή τους. Εξάλλου μας φάνηκε μάλλον θετικό να χρησιμοποιήσουμε ένα μέρος του υλικού της περσινής περιβαλλοντικής ομάδας και να το εντάξουμε στην ευρύτερη περιοχή και ταυτόχρονα στην ιστορική περίοδο που ανήκει.

Οι εμπειρίες που αποκτήσαμε όλοι στην προσπάθειά μας αυτή είναι πολλές. Μία από αυτές ήταν η δημιουργία του φυλλαδίου που κρατάτε στα χέρια σας. Αποτελεί μόνο ένα τμήμα της εργασίας μας. Θα μας θυμίζει όμως πάντα τα μνημεία που υπήρχαν από παλιά, όμως δεν τα γνωρίζαμε και δεν τα αγαπούσαμε πριν τα δούμε να «ζωντανεύουν» μπροστά στα μάτια μας.

Οι μαθητές που πήραν μέρος σ' αυτό το πρόγραμμα είναι οι εξής:

• Παναγοπούλου Ειρήνη
• Πίσχινα Μαρία
• Μπούρου Νεκταρία
• Μπαράκου Δήμητρα
• Μπαρδακλής Σταμάτης
• Ξινός Δημήτρης
• Μιχαήλ Παναγιώτης
• Παππά Μαριάννα
• Παπαδοπούλου Ελένη
• Παυλίδης Σπύρος
• Παλόγου Σταματούλα
• Παπαβασιλείου Βάσια

«  Προηγούμενo άρθρo