Συνεργάστηκαν:
Σαμ Τζόνσον, Μαρία Μάγειρα, Ιωάννα Αρβανίτη,
Παναγιώτα Χονδρού, Κατερίνα Καραντάκη

Το όρος Δίρφη (Δίρφυς, -υος) έχει ύψος 1743 μέτρα και βρίσκεται στην Κεντρική Εύβοια, όπου και ο φερώνυμος δήμος (Διρφύων). Στις πίσω πλαγιές του όρους, σ' αυτές δηλαδή που καταλήγουν στη θάλασσα του Αιγαίου, είναι "κρυμμένες" οι Τσέργιες, ένα χωριουδάκι ηλικίας δύο αιώνων, το οποίο πριν από μερικές δεκαετίες μετονομάστηκε σε Γλυφάδα. Λιγοστοί πια και προχωρημένης ηλικίας οι καλόκαρδοι ακρίτες της Γλυφάδας, φυλάνε με πείσμα την ομορφιά του τόπου και της ψυχής τους...

Σε απόσταση 5-7 χιλιομέτρων βορειοανατολικά της Γλυφάδας, πολύ κοντά στην αιγαιοπελαγίτικη ακτή, η περιοχή ονομάζεται Πόλη, επειδή στη θέση εκείνη υπήρχε η αρχαία "Πόλις", κτισμένη πιθανώς στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. Η "Πόλις" αποτελεί μεγάλο μυστήριο για τους ιστορικούς και αρχαιολόγους, αλλά και πόλο έλξης για τους αρχαιοκάπηλους... Γίναμε μάλιστα μάρτυρες, εκεί στην ερημιά της Πόλης, ενός περίεργου επεισοδίου μεταξύ 4 αγνώστων (που επικαλούνταν κάποιο τάμα τους στον Αγιο Ιωάννη το Θεολόγο) και του 83χρονου βοσκού Αλέκου Καρρά. Πρόκειται για ντοκουμέντο άξιο προβληματισμού.

Η Γλυφάδα με τους καλόκαρδους Ακρίτες
"ΓΛΥΦΑΔΑ λένε τώρα τις Τσέργιες. Είναι ένα χωριό ανόθευτο. Η ζωή είναι φυσική κι όλα μένουν καθαρά, όπως ήταν και τα παλιότερα χρόνια. Είναι καθαρό το χώμα και όσα βγάζει. Ό,τι και να φυτέψεις, έχει νοστιμάδα... ντομάτες, φασολάκια, κολοκύθια... ο σπόρος περνάει από πατέρα σε γιο... Έτσι ανόθευτη είναι κι ζωή, γιατί υπάρχει αγάπη, ο ένας συμπαραστέκεται στον άλλο. Δεν θέλει πολλά η ζωή στο χωριό, με δουλειά και οικονομία βγαίνει πέρα, και σου δίνει υγεία, σου δίνει και δύναμη και χαρά".

Αυτή ήταν η απάντηση του 80χρονου Γιάννη Τσοκάνη, όταν του ζητήσαμε να μας παρουσιάσει με δυο λόγια το χωριό του. Ο απέριττος και τόσο ουσιαστικός λόγος του μας έκανε να αναρωτηθούμε τι έχει σπουδάσει. Απλώς, τελείωσε το Δημοτικό στο χωριό του, όπως και μερικοί άλλοι συγχωριανοί του που μιλήσαμε μαζί τους. Όλοι τους άνθρωποι καλόκαρδοι, πρόσχαροι και ανέγγιχτοι από το χρόνο.

Η Γλυφάδα είναι ένα χωριό που διατηρεί την παλιά του μορφή. Στενά δρομάκια και μονοπάτια συνδέουν το ένα σπίτι με το άλλο. Το κέντρο είναι ένα μικρό "ξέφωτο", η πλατεία ας πούμε, όπου υπάρχουν δύο μικροί καφενέδες - παντοπωλεία, του Μήτσου και του Ντιλέκου και του Δήμου του Καρρά. Παραδίπλα είναι το κλειστό από χρόνια Δημοτικό σχολείο και λίγο πιο πάνω η εκκλησία.

Οι λίγοι άνθρωποι που συναντήσαμε ήταν όλοι μεγάλης ηλικίας κι όλοι με το χαμόγελο και με μια καλή κουβέντα στο στόμα. Καθίσαμε στον καφενέ του Καρρά. Η γυναίκα του, η Ασήμω, άνοιξε φύλλο και έφτιαξε τηγανόψωμα. Πιάσαμε κουβέντα μαζί τους και μας κατατόπισαν για πολλά, απαντώντας πρόθυμα στις ερωτήσεις μας. Μας είπε ο Δήμος Καρράς:

"Οι κάτοικοι του χωριού μας ήρθαν από τα Βάβουλα, πριν από 200 ως 300 χρόνια, κυνηγημένοι από τους Τούρκους. Αρχικά έμεναν σε καλύβες. Το χωριό το έλεγαν Τσέργιες, τούρκικο όνομα. Τσέργα είναι η κάπα, το πανωφόρι που φτιάχνεται από μαλλί τράγου. Δεν την περνάει εύκολα η βροχή την τσέργα. Το όνομα Γλυφάδα το έδωσαν στο χωριό μετά το 1960. Ήταν απόφαση του κράτους να καταργηθούν τα τούρκικα ονόματα και διαλέξαμε, ανάμεσα σε τρία ονόματα, το "Γλυφάδα", επειδή εδώ παρακάτω υπάρχει ένα μέρος που βγάζει γλυφό νερό. Βρισκόμαστε σε υψόμετρο γύρω στα 450 μέτρα και ασχολούμαστε κυρίως με την κτηνοτροφία και δασικές εργασίες... Ο κόσμος σήμερα λιγοστεύει, 57 κάτοικοι μείναμε. Το σχολείο έχει κλείσει εδώ και καμιά δεκαπενταριά χρόνια. Πριν κλείσει το σχολείο, το χωριό είχε 200 κατοίκους. Κάτι που έχουμε να το λέμε είναι που σε μια μέρα στην περιοχή μας, στα χωριά πίσω από τη Δίρφη, έγιναν 40 γάμοι. Από τις Στρόπωνες μέχρι εδώ και μέχρι την Αγριοσυκιά, τα Κοτσίκια και την Αρκοσουβάλα (Νίκη) έγιναν 40 γάμοι σε μια μέρα!".

Ερήμωσε, όμως, σήμερα όλη αυτή η περιοχή. Μετά από 20-30 χρόνια, δε θα ζει κανείς στη Γλυφάδα, σύμφωνα με την πικρή πρόβλεψη του μπαρμπα-Δήμου.

Η γυναίκα του, η Ασήμω Καρρά, μας έδωσε και μια ακόμα πληροφορία: "Τα τελευταία χρόνια έρχονται εδώ κάποιες εταιρείες που ενδιαφέρονται να αγοράσουν μεγάλες εκτάσεις. Δεν ξέρουμε αν αυτοί που τα έχουν θα τα πουλήσουν, ούτε πόσα λεφτά θα πληρωθούν τα κτήματα. Θέλουν να αγοράσουν μεγάλες περιοχές, από το χωριό μέχρι την Πόλη, για να φτιάξουν ξενοδοχεία, να γίνει το μέρος τουριστικό. Δεν ξέρουμε αν είναι για καλό".

Αν είναι για καλό...! Οι άνθρωποι να ζήσει ο τόπος τους θέλουν, αλλά είναι δύσκολοι οι καιροί σήμερα που κάνει κουμάντο το χρήμα. Όμως, ο Γιάννης Τσοκάνης το χρήμα το βάζει τελευταίο:

"Ζω με μια μικρή σύνταξη και είμαι καλά, γιατί δεν θέλω πολυτέλειες. Έχω τα μανάρια μου, το γάλα μου, τα λαχανικά μου. Έχω κι ένα αλογάκι, έχω και τα πόδια μου και χαίρομαι να περπατάω. Δούλεψα σκληρά στη ζωή μου και είμαι ικανοποιημένος. Από 13 χρονών, που τελείωσα το Δημοτικό, ήμουν υλοτόμος μαζί με τον πατέρα μου. Είχα και πρόβατα, είχα και μοσχάρια ύστερα, μέχρι το 1990. Δεν έχω αρρωστήσει ποτέ, μόνο που έπαθα ένα ατύχημα και με πήγαν στο νοσοκομείο. Είχα σπάσει τα παΐδια μου και καρφώθηκαν στους πνεύμονες. Αλλά έφυγα σε λίγες μέρες από το νοσοκομείο, δεν μπορούσα να μείνω εκεί περισσότερο. Τότε πούλησα τα μοσχάρια... Σήμερα είμαι 80 χρονών και νιώθω μια χαρά. Η ζωή εδώ είναι ίδια, όπως ήταν παλιά, δεν άλλαξε τίποτα. Μόνο που έφτιαξαν κάποιους δρόμους κι ήταν καλό αυτό. Θυμάμαι πόσο δύσκολο ήταν κάποτε να πας από εδώ στις Στρόπωνες. Κλαίω απ' τη συγκίνηση σαν θυμάμαι τα παλιά. Κάναμε κι αστεία πολλά τότε, με δήθεν φαντάσματα και τέτοια. Μια φορά κορόιδευα ότι ξέρω να ρίχνω τα κουκιά και με πίστεψαν. Μα κάτι που πρόβλεψα βγήκε αληθινό κι ήταν άσχημο, δυστυχώς... Τώρα έχουν έρθει και οι τηλεοράσεις, αλλά εμένα δε με νοιάζει, δεν ασχολούμαι με την τηλεόραση, να χάνω τον καιρό μου!".

Αφήσαμε τον μπαρμπα-Γιάννη και κατηφορίσαμε προς την Πόλη. Σε μια πλαγιά βρήκαμε τον Κώστα Καρρά, που έβοσκε τα πρόβατά του. Γαλήνιος και χαμογελαστός στον όμορφο τόπο του. Μιλήσαμε και φωτογραφηθήκαμε μαζί...

Ύστερα φτάσαμε στη στάνη του Αλέκου Καρρά, πατέρα του Κώστα. Ο 83χρονος βοσκός μας εντυπωσίασε με το καθαρό μυαλό του, τη ζωντάνια του, τη χαρά του για τη ζωή. Μας έκανε και τη χάρη να μας πει για θρύλους, που οι άλλοι που συναντήσαμε δεν μας έλεγαν, για να μην τους περιγελάσουμε ότι πιστεύουν σε παραμύθια... Ο μπαρμπα-Αλέκος όμως δεν είχε πρόβλημα, μας είπε για τις νεράιδες της Πόλης:

"Εκεί ψηλά στη ράχη, έβγαιναν τα μεσάνυχτα και χόρευαν οι νεράιδες. Ακούγονταν όργανα και μουσικές, ολόκληρο συγκρότημα ήταν. Ήταν πολλές και κάθε τόσο φώναζαν: γεια σου Αφέντρα, γεια σου Αφέντρα... Ένας φίλος μου τσομπάνης, που είχε τα πρόβατα εκεί κοντά, να τα κολώσει να τ' αρμέξει, την είδε την Αφέντρα να χορεύει. Εγώ δεν την έχω δει, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει η Αφέντρα. Έτσι, δεν είναι, παιδιά μου;".

Βεβαίως, συμφωνήσαμε μαζί του και, πριν τον αποχαιρετήσουμε, τον ρωτήσαμε πώς περνάει η μέρα του εκεί στην ερημιά. Του φάνηκε παράξενη αυτή η ερώτηση κι απάντησε γελώντας: "Τι θα πει πώς περνάει η μέρα μου; Δουλεύω!".

Η μυστηριώδης "Πόλις" της Αρχαιότητας
ΠΟΛΗ ονομάζουν οι ντόπιοι μια περιοχή στους πρόποδες της Δίρφης, που εκτείνεται ως την αιγαιοπελαγίτικη ακτή και απέχει από τη Γλυφάδα σχεδόν μισή ώρα με αυτοκίνητο. Ο στενός χωματόδρομος είναι πολύ δύσκολος, όλο στροφές, με απότομες ανηφόρες και κατηφόρες. Η φύση είναι μοναδική, καταπράσινες πλαγιές κι ανάμεσά τους ρέματα και καναλιές. Λίγες εκατοντάδες μέτρα από την ακτή, έχει το μαντρί του ο 83χρονος Αλέκος Καρράς, ο οποίος εκεί γεννήθηκε, όπως κι οι γονείς και οι παππούδες του. Σ' αυτή την περιοχή υπήρχε η αρχαία "Πόλις" κι η θέση τους ήταν κοντά στο μαντρί. Ένα μυστήριο μέχρι σήμερα παραμένει η "Πόλις"...

Πληροφορίες για την "Πόλι" περιέχονται στο βιβλίο "Η Ευβοϊκή Μεσσαπία" (1972) του Λ. Παπακωνσταντίνου, χωρίς ιστορική τεκμηρίωση, αλλά ενδιαφέρουσες:

"Η παράδοση μιλάει καθαρά για μεγάλη αρχαία πόλη που ήτανε, τάχατες, εκεί και ότι στα Μηδικά φιλοξένησε πολλούς που, είτε πιο μπροστά είτε μετά την καταστροφή της Ερέτριας απ' το Δάτι και τον Αρταφέρνη, κατέφυγαν εκεί, με έναν από τους αρχηγούς τους [...]. Κάνει εντύπωση πως οι αρχαίοι είχανε φτιάξει εκεί πολιτεία, αφού το μέρος, εκτός από τη θαυμάσια θεά, κατά τα άλλα όλα είναι τέλεια αφιλόξενο, γιατί ούτε το έδαφος είναι εύφορο, ή καλύτερα δεν υπάρχει έδαφος αλλά βράχια, ούτε κανένα έστω και μικρό λιμανάκι φαίνεται να υπήρχε εκεί". Ο Λ. Παπακωνσταντίνου προχωράει και σε κάποιες υποθέσεις, στηριζόμενος στο γεγονός ότι "η φήμη για τις σχέσεις (της "Πόλεως") με την Ερέτρια είναι επίμονη μέχρι σήμερα".

Υποστηρίζει ότι μπορεί αυτή η πολιτεία να συνέδεε την ενδοχώρα της Εύβοιας με τις Μικρασιατικές ακτές, προς εξυπηρέτηση του φοινικικού εμπορίου... Υποθέτει ότι ίσως αποτελούσε έναν από τους δήμους της Ερετριακής Συμπολιτείας. Με βάση τα στοιχεία που παρέχουν τα ανευρεθέντα εκεί νομίσματα, θεωρεί ότι αρχικά η "Πόλις" "βρισκότανε κάτω από την Ερετριακή επίδραση και, μετά την καταστροφή (της Ερέτριας) από τους Πέρσες, πέρασε κάτω από τη Χαλκιδιώτικη επίδραση και επιρροή". Επίσης, κατά τον Λ. Παπακωνσταντίνου πάντα, ένα βοιωτικό νόμισμα που βρέθηκε εκεί, επιβεβαιώνει την εμπορική επικοινωνία με τη Βοιωτία, ενώ τα ανευρεθέντα νομίσματα των αυτοκρατορικών χρόνων δείχνουν ότι η "Πόλις" ζούσε μέχρι και τη Ρωμαϊκή Εποχή τουλάχιστον.

Παρ' όλο που δεν υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες, οι ντόπιοι της περιοχής δεν έχουν την παραμικρή αμφιβολία για τη σχέση της "Πόλεως" με την αρχαία Ερέτρια. Απλοί άνθρωποι, βοσκοί, υλοτόμόι, καρβουνιάρηδες και ρετσινάδες, χάρη στην προφορική παράδοση, διατήρησαν μέχρι σήμερα ολοζώντανη τη μνήμη της "Πόλεως", και μιλούν γι' αυτή με βεβαιότητα, σα να ξέρουν τα πράγματα από πρώτο χέρι, σα να ήταν μόλις χθες...

Ο Δήμος Καρράς μας μετέφερε όσα έχει μάθει από τους παλαιότερους για την "Πόλι", ενώ μας μίλησε και για αρχαία ευρήματα που χάθηκαν εξαιτίας της άγνοιας των χωρικών... και του ίδιου μάλιστα!

Με απόλυτη βεβαιότητα, υποστήριξε ότι η "Πόλις" είχε κτιστεί από Ερετριείς. Το κέντρο της ήταν στην περιοχή που και σήμερα ονομάζεται Πόλη, αλλά η έκτασή της έφτανε μέχρι και την Αγία Ειρήνη. Ένας βασιλιάς της λεγόταν Φίλιππος κι ήταν από την Ερέτρια...

Έχουν βρεθεί τάφοι στην περιοχή, αλλά τα έχουν αρπάξει όλα οι επιτήδειοι. Πριν καμιά εικοσαριά χρόνια είδε έναν τάφο ανοιγμένο και μόνο σπασμένα πήλινα υπήρχαν. Περνώντας μια φορά, βρήκε μέσα σ' εκείνον τον τάφο ένα πολύ μεγάλο δόντι. Σ' ένα χωράφι, είχε βρει και δύο νομίσματα. Αυτά τα έδωσε σ' έναν γυρολόγο, με αντάλλαγμα 15 καρέκλες! Κοντά στη θάλασσα, μέσα σε μια σπηλιά, είχε βρει τα οστά ενός ανθρώπινου χεριού. Ένας συγχωριανός του είχε βρει ένα αγκωνάρι που είχε χαραγμένα γράμματα έγραφε "Δίκαιος Αριστείδης". Αυτή την πέτρα την είχε κτισμένη στο σπίτι του εκείνος ο συγχωριανός...

Όλα αυτά τα επιβεβαίωσε και η γυναίκα του μπαρμπα-Δήμου, η Ασήμω Καρρά, η οποία πρόσθεσε ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν "φτιαχτεί" από τα πολύτιμα αντικείμενα και τα χρυσαφικά που βρήκαν την Πόλη. Ένας βρήκε πολλά πήλινα, λίγο πιο πάνω από την Πόλη, στην Αυγαριά. Οι βοσκοί εύρισκαν ξίφη και, χωρίς να ξέρουν την αξία τους, τα έβαζαν για σφήνες στα τσαπιά τους, για να στερεώσουν το στυλιάρι. Πάντως, τα πιο πολλά τα πήρε εκείνος ο γυρολόγος, ο Κωστής ο Μπότσης. Έφερνε δήθεν να πουλήσει κάτι αλουμίνια, πιατέλες και τέτοια, και ξεγελούσε τον κόσμο, "τσάμπα" τα έπαιρνε...

Τα ίδια είπε κι ο Κωστής Καρράς, ο γιος του μπαρμπα-Αλέκου. Είχαν κι ο πατέρας του κι η μάνα του βρει νομίσματα. Όλα τους τα πήρε εκείνος ο πονηρός γυρολόγος!

Ο μπαρμπα-Αλέκος Καρράς μας εξήγησε ότι έχουν δει πολλά τα μάτια του, πολλούς αρχαιοκάπηλους να ψάχνουν στην περιοχή με μηχανήματα (ανιχνευτές μετάλλων). Η στάνη του που είναι ακριβώς στη θέση της "Πόλεως", κι όταν τον ρωτήσαμε που είναι η αρχαία "Πόλις", μας κοίταξε παράξενα και είπε: Εδώ που πατάτε είναι! Μας πληροφόρησε ότι πιο πέρα είναι ένα "κύκλο", όπου υπάρχει μια σπηλιά και τη θέση εκείνη τη λένε "Αγιο-Δήμο". Πάνε και ψάχνουν κι εκεί διάφοροι άγνωστοι. Παντού ψάχνουν...

Γύρω από τη στάνη, το έδαφος δεν είναι τόσο επικλινές, μάλιστα υπάρχει ένα μεγάλο πλάτωμα προς την πλευρά της ακτής, όπου μάλλον ήταν το "κέντρο" της αρχαίας πολιτείας.

Στην περιοχή υπάρχουν επίσης μεγάλα πηγάδια κι είναι άγνωστο αν είναι φυσικά ή όχι. Οι ντόπιοι λένε απλώς ότι έτσι τα βρήκαν και τα ονομάζουν δεξαμενές. Η πιο μεγάλη δεξαμενή βρίσκεται κάπου ένα χιλιόμετρο δυτικά της "Πόλεως" και μας οδήγησε εκεί ο μπαρμπα-Αλέκος. Το στόμιό της είναι μικρό, αλλά είδαμε μέσα μια μεγάλη αίθουσα με ολόκληρη λίμνη. Μας είπε ο γερο-βοσκός ότι επί Τουρκοκρατίας έριχναν εκεί τους νεκρούς και ήταν γεμάτος κόκαλα ο πυθμένας κάποτε.

Σε απόσταση λίγων δεκάδων μέτρων από τη δεξαμενή υπάρχει ένα πολύ παράξενο οικοδόμημα που μερικοί ερευνητές, όπως ο Θεόδωρος Σκούρας, θεωρούν ότι είναι "δρακόσπιτο" (ή αλλιώς "δρυοπτικό ιερό").

Το οικοδόμημα αυτό που είναι πια χωρίς σκεπή έχει διαστάσεις περίπου 5x5 μέτρα. Έχει θαφτεί στο χώμα και μόνο ο εσωτερικός του χώρος φαίνεται, καλυμμένος από θάμνους ολόγυρα. Είναι πράγματι ένα μεγαλιθικό κτίσμα, με τη μια πλευρά του λαξευμένη πάνω σε βράχο. Η αρχαία "Πόλις", πάντως, παραμένει ένα μυστήριο, που μπορεί να μην το φωτίσουμε, αλλά το ζήσαμε! Μακάρι να ασχοληθεί κάποτε η Αρχαιολογική Υπηρεσία, προτού τα συλήσουν και τα καταστρέψουν όλα οι αρχαιοκάπηλοι.

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »