β) Η Εύβοια τους αρχαίους χρόνους

Η Εύβοια τους γεωμετρικούς χρόνους:

Μέχρι τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ., η οικονομία της Εύβοιας βασιζόταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Μετά τα μέσα του 8ου αιώνα έχουμε την ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου, στην οποία βοήθησε ιδιαίτερα η γεωγραφική θέση της Εύβοιας.

Τους πρώιμους γεωμετρικούς χρόνους, η Χαλκίδα γνώρισε μεγάλη ακμή. Στα εργαστήρια της πόλης κατασκευαζόντουσαν αγγεία καλής ποιότητας τα οποία εξάγονταν.

Οι αλλαγές στην οικονομία έφεραν και ανακατατάξεις στις κοινωνικές τάξεις. Στην πόλη της Χαλκίδας, όπως και στις σημαντικότερες ευβοϊκές πόλεις, η κληρονομική βασιλεία έληξε στις αρχές του 8ου π.Χ. αιώνα και η εξουσία πέρασε στα χέρια των αριστοκρατών κτηματιών ιπποβοτών, οι οποίοι κατείχαν τα μεγαλύτερα κτήματα. Με την ανάπτυξη της ναυτιλίας, δημιουργήθηκε η νέα τάξη των εμπόρων, βιοτεχνών, εφοπλιστών και ναυτικών. Ισχυρή τάξη εμπόρων και ναυτικών δημιουργήθηκε και στην Ερέτρια, μια πόλη με μεγάλη ναυτική ανάπτυξη.

Τους γεωμετρικούς χρόνους, γνωστές είναι οι πόλεις: Ιστιαία, Αθήναι - Διάδες κοντά στην Ιστιαία, η Κήρινθος στη περιοχή της Κρύας Βρύσης του δήμου Κηρέως, οι Οροβίες (οι σημερινές Ροβιές του δήμου Ελυμνίων), το Ελύμνιον (η σημερινή Λίμνη), οι Αιγές (τοποθετούνται στη θέση που βρίσκεται η μονή Γαλατάκη του δήμου Ελυμνίων), η Αμάρυνθος, η Οιχαλία (η πόλη αυτή υπήρχε χωρίς να έχει αποδειχθεί η ακριβής θέση της), οι Τάμυναι (το σημερινό Αλιβέρι), η Δύστος, τα Στύρα, η Κάρυστος, η Γεραιστός (στο ομώνυμο ακρωτήριο του δήμου Καρύστου).

Η Εύβοια τους αρχαϊκούς χρόνους:

Την αρχαϊκή περίοδο (750 - 500 π.Χ.), υπάρχει έντονη αποικιακή δραστηριότητα των ευβοϊκών πόλεων. Κύρια αίτια του αποικισμού θεωρούνται η συγκέντρωση της γης σε λίγους αριστοκράτες, η ανεπάρκεια της γης, η αύξηση του πληθυσμού, η τάση στους Έλληνες για μετανάστευση και η υποχρεωτική φυγή των νικημένων σε εσωτερικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες.

Η Χαλκίδα και η Ερέτρια ηγήθηκαν στον αποικισμό όχι μόνο στο χώρο της Εύβοιας αλλά και όλων των ελληνικών πόλεων.

Χαλκιδείς και Ερετριείς αποίκισαν την περιοχή της Χαλκιδικής και της ευρύτερης Μακεδονίας από τον Η' αιώνα. Στον αποικισμό της Χαλκιδικής βοήθησαν και οι κάτοικοι του αρχαίου Ελύμνιου ιδρύοντας τις Κλεωνές στη χερσόνησο της Ακτής.

Οι κυριότερες αποικίες των Ερετριέων στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου ήταν: η Μεθώνη, η Πύδνα, το Δίο, η Αλωρος, η Μένδη, η Σάνη, η Σκιώνη, η Απολλωνία, η Ολόφυξος, οι Ακρόθωοι, το Παλαιώριο, η Χαράδρια, η Δικαία, η Ηιόνα, η Θέραμβος και η Αιγή.

Οι πιο γνωστές αποικίες των Χαλκιδέων στο βόρειο Αιγαίο ήταν: η Όλυνθος, η Νεάπολη, η Μηκύβερνα, η Απολλωνία, η Τορώνη, η Σερμύλη, η Αρναί, η Σάρτη, η Αφυτις, η Σίγγος, η Πίλωρος, η Ασσα, η Γαληψός, η Ορθαγόρεια και η Θύσσος.

Η Χαλκίδα και η Ερέτρια πρωτοστάτησαν από τις ελληνικές πόλεις και στον αποικισμό της Ιταλίας και της Σικελίας, μετά τον αποικισμό της Χαλκιδικής.

Το 770 π.Χ., οι Χαλκιδείς και οι Ερετριείς εγκαθίστανται στο νησί Πιθηκούσες, κοντά στην Ετρουρία και απέναντι στην Καμπανία της βόρειας Ιταλίας. Γύρω στο 754 π.Χ., οι Χαλκιδείς και οι Κυμαίοι ιδρύουν την ιταλική αποικία με το όνομα Κύμη. Οι κάτοικοι της ιταλικής Κύμης άρχισαν να επεκτείνονται και να ιδρύουν νέες πόλεις, όπως τους Πύργους, την Παρθενόπη, τη Δικαιάρχεια, την Καπρέα, την Ποντία, την Πανδάτειρα.

Το 734 π.Χ., Χαλκιδείς κτίζουν τη Νάξο στο νησί της Σικελίας και το 729 π.Χ. Χαλκιδείς της Νάξου ίδρυσαν την αποικία των Λεοντίτων στο εσωτερικό της Σικελίας και λίγο αργότερα την Κατάνη.

Γύρω στο 730 - 720 π.Χ. Χαλκιδείς ίδρυσαν την αποικία Ρήγιο στο νοτιότατο άκρο της Ιταλίας.

Ανάμεσα στον 8ο και στον 6ο αιώνα π.Χ. διεξήχθη ο Ληλαντικός πόλεμος ανάμεσα στις δυο κυριότερες ευβοϊκές πόλεις, τη Χαλκίδα και Ερέτρια, για την κυριαρχία της εύφορης πεδιάδας που διατρέχει ο ποταμός Λήλας.

Μετά το τέλος του Ληλαντικού πολέμου έγινε στην Εύβοια εμφύλια σύγκρουση ή κάποια λαϊκή εξέγερση που κατέληξε στην ήττα των ολιγαρχικών. Η σύγκρουση επεκτάθηκε σε πολλές ευβοϊκές πόλεις.

Η Εύβοια τους κλασικούς χρόνους:

Η Εύβοια είχε συμβολή στην ιωνική εξέγερση εναντίον των Περσών, γύρω στο 499 π.Χ., με την αποστολή βοήθειας από την Ερέτρια στη Μίλητο. Η βοήθεια της Αθήνας και της Ερέτριας προς τους επαναστατημένους Ίωνες προκάλεσε την οργή των Περσών, οι οποίοι το 496 π.Χ. άρχισαν την εκστρατεία τους εναντίον των ελληνικών πόλεων.

Ο περσικός στόλος στο πέρασμά του, πολιόρκησε την Κάρυστο, την οποία και λεηλάτησε. Στη συνέχεια λεηλάτησε την Αμάρυνθο και τελικά την Ερέτρια, για την οποία επεφύλασσε ολοκληρωτική καταστροφή.

Το 486-5, αρχίζει η δεύτερη περσική εκστρατεία εναντίον των ελληνικών πόλεων. Η πλειοψηφία των ελληνικών πόλεων στο συνέδριο της Κορίνθου το 481 π.Χ. αποφάσισε κοινή άμυνα. Στο συνέδριο έδωσαν το παρόν τους οι ευβοϊκές πόλεις, που συμμετείχαν σε όλες τις μετέπειτα καθοριστικές συγκρούσεις, του Αρτεμισίου, της Σαλαμίνας και των Πλαταιών.

Μετά τη ναυμαχία του Αρτεμισίου και την αποχώρηση του ελληνικού στόλου, ο περσικός στόλος λεηλάτησε τη βόρεια Εύβοια και στη συνέχεια κυρίευσε τη Χαλκίδα.

Μετά το θρίαμβο των Ελλήνων στη μάχη των Πλαταιών και την απομάκρυνση του περσικού κινδύνου, η Αθήνα απόκτησε μεγάλη δύναμη. Οι πόλεις της Εύβοιας, ανάμεσά τους η Χαλκίδα, η Ερέτρια, η Ιστιαία, με εξαίρεση την Κάρυστο συμμετείχαν στην Α' Αθηναϊκή συμμαχία.

Η πρώτη αποστασία της Εύβοιας κατά της Αθήνας σημειώνεται το 446 π.Χ.. Στο νησί είχαν επικρατήσει οι δημοκρατικοί προσκείμενοι στην Αθήνα και οι ολιγαρχικοί βρήκαν άσυλο στη Βοιωτία, όπου είχαν ενεργό ρόλο στην επανάσταση των Βοιωτών ολιγαρχικών κατά των Αθηναίων. Σιγά σιγά το αρνητικό κλίμα κατά της Αθήνας μεταδίδεται και στην Εύβοια και κατόπιν μυστικών συνεννοήσεων με τους Σπαρτιάτες, συντονίζεται η αποστασία της Εύβοιας. Ο Περικλής κατάφερε να φέρει την τάξη στο νησί, με 50 πλοία και 5000 οπλίτες. Οι ιπποβότες της Χαλκίδας που έπαιξαν σημαντικό ρόλο απελάθηκαν και έχασαν τις περιουσίες τους, οι οποίες κατανεμήθηκαν σε 2.000 κληρούχους Αθηναίους.

Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, το 431 - 404 π.Χ., προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στις ελληνικές πόλεις. Οι ευβοϊκές πόλεις είχαν μεγάλη συμμετοχή, ως μέλη της αθηναϊκής συμμαχίας και η Χαλκίδα αποτέλεσε σημαντική αθηναϊκή στρατιωτική βάση.

Η δεύτερη αποστασία των Ευβοέων έγινε το 410 π.Χ.. Το χειμώνα του 413-12, Ευβοείς ολιγαρχικοί ζήτησαν τη βοήθεια των Σπαρτιατών για να αποστατήσουν από τους Αθηναίους. Την εξέγερση των Ευβοέων προσπάθησαν να αποτρέψουν οι Αθηναίοι, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά στις ευβοϊκές πόλεις ανάλαβαν ολιγαρχικές διοικήσεις. Αυτή την περίοδο ορισμένες ευβοϊκές πόλεις σύναψαν δεσμούς συμμαχίας μεταξύ τους, γεγονός που αποτέλεσε τον προπομπό του «Κοινού των Ευβοέων».

Ακολούθησε μια περίοδο παντοδυναμίας των Σπαρτιατών στις ελληνικές πόλεις μέχρι το 394 π.Χ. όπου υπήρξε μια μεταστροφή των πόλεων, καθώς και των ευβοϊκών απέναντι στη Σπάρτη. Οι πόλεις της Εύβοιας έλαβαν μέρος στο συνασπισμό των Θηβών, των Αθηνών, της Κορίνθου και του Αργους κατά της Σπάρτης.

Τελικά, η Εύβοια επέστρεψε στην ομπρέλα της Αθήνας και στη Β' Αθηναϊκή Συμμαχία.

Στη συνέχεια, μετά την ισχυροποίηση των Θηβών το 371 π.Χ., δημιουργήθηκε η Βοιωτική συμμαχία, στην οποία προσχώρησαν αρκετές πόλεις της Εύβοιας. Μετά το τέλος της ηγεμονίας των Θηβών, η Εύβοια επέστρεψε στην Αθηναϊκή συμμαχία.

Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, το 358/7 π.Χ., έγινε εμφύλιος πόλεμος στην Εύβοια. Το έτος αυτό, λαμβάνει χώρα εισβολή των Θηβαίων στην Εύβοια και ακολουθείται από Αθηναϊκής επίσης επιχείρηση κατά των εισβαλόντων Θηβαίων, μετά από πρόσκληση των φιλοαθηναϊκών κομμάτων.

Σύμφωνα με το Διόδωρο το Σικελιώτη (1ος αι. π.Χ.), στην εμφύλια σύρραξη στην Εύβοια, αναμείχθηκαν με στρατιωτική δράση οι Θηβαίοι και οι Αθηναίοι, μετά από πρόσκληση των φιλικών τους κομμάτων. Εξαιτίας των συμπλοκών, το νησί της Εύβοιας έπαθε σοβαρές ζημιές και σκοτώθηκαν πολλοί άνθρωποι.

Ο ιστορικός G. Grote, υποστηρίζει ότι η εμφύλια αντιπαράθεση εκδηλώθηκε εναντίον της Θηβαϊκής ηγεμονίας και η θηβαϊκή δύναμη εστάλη για να καταστείλει την εξέγερση.

Από την περιγραφή των γεγονότων, σύμφωνα με το Διόδωρο, προκύπτει ότι επρόκειτο για εσωτερική αντιπαράθεση και η εξωτερική παρέμβαση ήλθε ως αποτέλεσμα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο εμφύλιος ήταν ανάμεσα στη Χαλκίδα και την Ερέτρια, με την πρώτη προσκείμενη στη Θήβα και τη δεύτερη στην Αθήνα.

Με την άνοδο της δύναμης της Μακεδονίας, ο Φίλιππος ο Β' άρχισε να ανακατεύεται στα εσωτερικά των ελληνικών πόλεων και να συγκρούεται με τους Αθηναίους. Η διάλυση της Β' Αθηναϊκής συμμαχίας βοήθησε τα σχέδια του Φιλίππου, που άρχισε να έχει βλέψεις και στην Εύβοια και να παρεμβαίνει στα εσωτερικά των πόλεων.

Ο Δημοσθένης κατηγόρησε το 343 τους Ευβοείς ότι δέχονται μακεδονικά στρατεύματα, προσφέροντάς τους έτσι ένα ορμητήριο κατά της Αττικής. Ο ισχυρός άνδρας της Χαλκίδας συμμαχεί πότε με τους Βοιωτούς, πότε με τους Μακεδόνες και τέλος με τους Αθηναίους. Με τη βοήθεια των Αθηναίων το Ευβοϊκόν Κοινόν απέκτησε νέα δύναμη και ο στρατηγός Φωκίων, μετά από πρόσκληση του Καλλία και του πολιτικού της Ερέτριας, Πλούταρχου, δίνει μάχη εναντίον των φιλομακεδόνων στις Ταμύνες και επαναφέρει τη δημοκρατία.

Η Εύβοια τους χρόνους της μακεδονικής κυριαρχίας:

Μετά τη μάχη της Χαιρωνείας, το 338, και την ήττα των Αθηναίων και των συμμάχων τους από το Φίλιππο της Μακεδονίας, οι Ευβοείς άρχισαν διαπραγματεύσεις με το νικητή και πήραν μέρος στο συνέδριο της Κορίνθου. Ο Φίλιππος υπέταξε τη Χαλκίδα που στο εξής θα εξελιχθεί σε σημαντική ναυτική βάση. Από το 331 η πόλη χρησίμευε ως μόνιμη έδρα της μακεδονικής φρουράς.

Στις ευβοϊκές πόλεις, τοποθετήθηκαν φιλομακεδονικές διοικήσεις, με αποτέλεσμα την ύπαρξη καλών σχέσεων με τους Μακεδόνες και ιδιαίτερα με το Μεγάλο Αλέξανδρο.

Στα χρόνια των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Εύβοια αποτέλεσε το «μήλο της έριδας» μεταξύ τους, καθώς θεωρούσαν το νησί απαραίτητο για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους, οικονομικών και στρατιωτικών, εξαιτίας της επίκαιρης θέσης του. Οι έριδες ήταν ιδιαίτερα έντονες και μακροχρόνιες ανάμεσα στους διαδόχους, με σοβαρές επιπτώσεις στις ευβοϊκές πόλεις.

Μετά από μια μακρά περίοδο ταραχών, αναδείχθηκε απόλυτος νικητής ο Μακεδόνας Δημήτριος ο Πολιορκητής, γιος του Αντίγονου. Η επικράτησή του ήταν απόλυτη μετά τη μάχη της Ιψού το 301 π.Χ.. Οι Ευβοείς τον υποδέχθηκαν ως ελευθερωτή, ενώ γίνονταν αγώνες προς τιμήν του, τα «Δημητρίεια», ενώ σε μήνα είχε δοθεί το όνομά του, ο «Δημητριώνας».

Όταν βασιλιάς της Μακεδονίας ήταν ο Φίλιππος Ε', οι Ρωμαίοι άρχισαν να δείχνουν τις απειλητικές τους διαθέσεις. Μετά την υπογραφή της συνθήκης συμμαχίας Ρώμης και Περγάμου ο Ατταλος και ο Σουλπίδιος Γάλβας επιτέθηκαν εναντίον του Φιλίππου Ε'.

Ο συμμαχικός στόλος κατευθύνθηκε αρχικά στην Ωρεό, την οποία κυρίευσε εύκολα μετά από συμφωνία με το διοικητή της μακεδονικής φρουράς. Στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς τη Χαλκίδα, όπου εκεί αντιμετώπισε σθεναρή αντίσταση, ενώ ο ίδιος ο Φίλιππος μετέβη στην πόλη για να την βοηθήσει. Τελικά οι Ρωμαίοι και οι σύμμαχοί τους έφυγαν άπρακτοι. Λίγα χρόνια αργότερα, με αιφνιδιαστική τους επίθεση και με τη συνεργασία εξόριστων Χαλκιδέων, καταφέρνουν να κυριεύσουν την πόλη και να την καταστρέψουν.

Οι επιθέσεις των Ρωμαίων στις ευβοϊκές πόλεις ήταν συνεχείς με αποτέλεσμα την κατάκτησή τους, την απομάκρυνση των Μακεδόνων και την εγκατάσταση σ' αυτές ρωμαϊκών φρουρών.

Ο ύπατος Φλαμινίνος, αφού νίκησε το Φίλιππο, παρέμεινε στην Ελλάδα, όπου και δραστηριοποιήθηκε στη συγκρότηση φιλορωμαϊκών παρατάξεων, ιδιαίτερα στη Χαλκίδα. Το 194 π.Χ. ο Φλαμινίνος απέσυρε από τη Χαλκίδα, την Ωρεό και την Ερέτρια τις ρωμαϊκές φρουρές και ανακήρυξε σε συνέδριο των ευβοϊκών πόλεων την ελευθερία της Εύβοιας. Στα χρόνια που ακολούθησαν οι ευβοϊκές πόλεις με κυρίαρχη τη Χαλκίδα ακολούθησαν μια φιλορωμαϊκή πολιτική.

Δεν άργησε να έρθει ο χρόνος όμως που η Ρώμη θα έδειχνε το πραγματικό κατακτητικό της πρόσωπο. Όταν ανέλαβε ο ύπατος Μόμμιος, η αυτονομία των ελληνικών πόλεων όπως και των ευβοϊκών άρχισε να περιορίζεται.

Η Εύβοια τους χρόνους της ρωμαϊκής κυριαρχίας:

Η καταπίεση των Ρωμαίων στην Εύβοια, αρχικά, ήταν κυρίως οικονομικής φύσης. Η Ρώμη επέβαλε στην υπόδουλη Εύβοια ετήσιο φόρο, που η είσπραξή του μπορούσε να εκμισθωθεί από εκπροσώπους της ρωμαϊκής εξουσίας. Η περιοχή του νησιού χαρακτηρίστηκε από τη Σύγκλητο agri vectigales, περιουσία του ρωμαϊκού λαού. Στις γεωργικές εκτάσεις της Εύβοιας εγκαταστάθηκαν Ιταλιώτες που εκμεταλλευόντουσαν τη γη.

Η καταπίεση δεν άργησε να επεκταθεί και στα πολιτικά, όταν οι Ρωμαίοι υποστήριζαν ολιγαρχικές κυβερνήσεις, που συνεργάζονταν μαζί τους, ενώ οποιαδήποτε απόφαση έπρεπε να εγκρίνεται από τους Ρωμαίους.

Χαρακτηριστικό στοιχείο της εποχής αυτής, πάντως, είναι η ανάπτυξη που γνώρισαν ορισμένες ευβοϊκές πόλεις, όπως η Χαλκίδα, η Κάρυστος εξαιτίας της ανάπτυξης του εμπορίου και της εξαγωγής του καρυστινού μαρμάρου και η Αιδηψός με τα περίφημα ιαματικά λουτρά της, που αποτέλεσαν πόλο έλξης Ρωμαίων αυτοκρατόρων.

Το 88 π.Χ. έχουμε την εξέγερση εναντίον των Ρωμαίων του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, ο οποίος με τους Έλληνες στρατηγούς Μητροφάνη και Νεοπτόλεμο επιτέθηκε στο ρωμαϊκό στρατό επιτυχώς. Η Εύβοια επιλέγηκε για άλλη μια φορά ως στρατιωτική βάση. Η Χαλκίδα έγινε το ορμητήριο του στρατηγού Μητροφάνη, ενώ οι Ευβοείς στάθηκαν στο πλευρό του Μυθριδάτη. Η εξέγερση του Μυθριδάτη καταπνίγηκε από το Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση μέρους ή του συνόλου του περιεχομένου του παρόντος web site
με οποιοδήποτε τρόπο χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.
Τουριστικός oδηγός Ευβοίας Βόρεια Εύβοια Κεντρική Εύβοια Νότια Εύβοια Σκύρος Οδικός χάρτης Δορυφορικός χάρτης
Χρήσιμα τηλέφωνα στην κατηγορία
"Νομός Ευβοίας"
Αυτοδιοίκηση:
• Νομαρχία Ευβοίας: 22213 51400, 22210 36000

Πολιτισμός:
• Αρχαιολογικό μουσείο Ερέτριας: 22290 62206
• Αρχαιολογικό μουσείο Καρύστου: 22240 22472
• Αρχαιολογικό μουσείο Σκύρου: 22220 91327
• Αρχαιολογικό μουσείο Χαλκίδας: 22210 25131

Μετακινήσεις:
• Αεροδρόμιο Σκύρου: 22220 91607
• ΟΣΕ Βαθέως: 22210 31316
• ΟΣΕ Χαλκίδας: 22210 22386
• ΚΤΕΛ νομού Ευβοίας: Αιδηψός: 22620 60211, Αλιβέρι: 22230 22208, Κάρυστος: 22240 26303, Κύμη: 22220 22257, Ιστιαία: 22260 52284, Χαλκίδα: 22210 20400, Αθήνα: 210 8317163, Θεσ/νίκη: 2310 595409, Ιωάννινα: 26510 41248

Αστυνομική Διεύθυνση Ευβοίας:
• Διευθυντής: 22210 75459
• Α' Υποδιευθυντής: 22210 87000
• Β' Υποδιευθυντής: 22210 75625
• Γραφείο αστυν. ασφάλειας: 22210 23333
• Γραφείο εγκλ/κών ερευνών: 22210 77521
• Γραφείο εσωτ. λειτουργιών: 22210 82012
• Κέντρο R/T (& fax): 22210 76666
• Υπασπιστής: 22210 75339

Υπηρεσίες:
• Κεντρικό λιμεναρχείο Χαλκίδας: 22210 28888
• Διοίκηση πυροσβεστικών υπηρεσιών νομού Ευβοίας, Χαλκίδα: 22210 80632, 22210 80631

Υγεία:
• Νοσοκομείο Καρύστου: 22240 22257
• Νοσοκομείο Κύμης: 22220 22332
• Νοσοκομείο Χαλκίδας: 22210 21901-10
Κεντρική σελίδα Στατιστικά Βιβλιογραφία Απογραφή πληθυσμού Επικοινωνία