Από το Κόκκινο Λιθάρι στην... Αστυνομία

Οι μαθητές Νίκος Ρόγκας και Βασίλης Γκουζίνης μεταφέροντας μια πέτρα με γραμμωτή λάξευση (στο πρωτοσέλιδο της Ευβοϊκής Γνώμης της Παρασκευής 2 Φεβρουαρίου 2007).

Της Συντακτικής Επιτροπής

Προς τα τέλη Ιανουαρίου 2007, μια ομάδα εικοσιενός παιδιών της «Παρρησίας», αφού είχαμε ενημερωθεί σχετικά από το συντονιστή καθηγητή, επισκεφθήκαμε το Κόκκινο Λιθάρι, μια αγροτική περιοχή που βρίσκεται τρία χιλιόμετρα ανατολικά των Ψαχνών.

Στο Κόκκινο Λιθάρι ο κ. Μπαρσάκης είχε εντοπίσει αρχαία αντικείμενα το καλοκαίρι του 2005 και είχε τότε ενημερώσει εγγράφως την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία (ΙΑ'ΕΠΚΑ), ώστε να ερευνήσει τη θέση και να περισυλλέξει τα ευρήματα. Η επίσκεψη μάλιστα του κ. Μπαρσάκη μαζί με δυο παιδιά της «Παρρησίας» τον Ιούλιο του 2005 είχε καλυφθεί από την εφημερίδα «Ευβοϊκή Γνώμη» σε ένα δισέλιδο με τίτλο «Μικροί εξερευνητές ανακαλύπτουν απομεινάρια αρχαίου οικισμού, λίγο έξω από τα Ψαχνά» (11 Αυγούστου 2005).

Όμως, η Εφορεία Αρχαιοτήτων της Εύβοιας, ούτε ερεύνησε την περιοχή, ούτε ενδιαφέρθηκε για τα αρχαία αντικείμενα που ήταν διασκορπισμένα στα χωράφια. Αντί γι' αυτό, έστειλε έγγραφο και κατηγορούσε τον καθηγητή για παράβαση του αρχαιολογικού νόμου, επειδή πήγε με τα παιδιά στο Κόκκινο Λιθάρι χωρίς άδεια!!!

Ενώ έτσι είχαν τα πράγματα, αποφασίσαμε να επισκεφθούμε το Κόκκινο Λιθάρι και να μαζέψουμε τα αρχαία αντικείμενα (κεραμικά και σκαλισμένες πέτρες), για να τα παραδώσουμε στην Αστυνομία κι αυτή να καλέσει την Εφορεία Αρχαιοτήτων να τα παραλάβει. Και τούτη, επίσης, η επίσκεψη καλύφθηκε από δημοσιογράφο της «Ευβοϊκής Γνώμης» και δημοσιεύθηκε στο φύλλο της Παρασκευής 2-2-2007 με τίτλους «Παρέδωσαν αρχαία στην Αστυνομία - Μάθημα από μαθητές» (στο πρωτοσέλιδο) και «Μαθητές του Γυμνασίου Ψαχνών ανέβηκαν στο «Κόκκινο Λιθάρι» και έδωσαν... Ένα υπέροχο μάθημα» (σε δισέλιδο εσωτερικά).

* * * *

Χαρά και ικανοποίηση για την ανακάλυψη μιας ακόμη "αρχαίας πέτρας", που δυστυχώς, λόγω του βάρους της, ήταν αδύνατο να σηκωθεί - θα την αναζητήσουν άραγε ποτέ οι αρμόδιοι της αρχαιολογικής υπηρεσίας, από απλή περιέργεια έστω;

Αξίζει να αναδημοσιεύσουμε το πολύ ενδιαφέρον ρεπορτάζ της «Ευβοϊκής Γνώμης», το οποίο υπογράφει η δημοσιογράφος Έμυ Γεωργουδάκη:

ΚΟΙΤΑΖΩ τις φωτογραφίες και αβασάνιστα μού 'ρχεται στο νου όλη αυτή η ανεπανάληπτη εμπειρία που πέρασα εκείνο το πρωινό στη Μεσσάπια Πεδιάδδα, λίγα μόλις χιλιόμετρα από την πόλη των Ψαχνών, στην περιοχή «Κόκκινο Λιθάρι».

Μόλις έφτασα, αντίκρισα μια εικόνα 20 περίπου μαθητών του γυμνασίου της πόλης να προσπαθούν να διεισδύσουν στα άδυτα του αρχαίου πολιτισμού (...).

Πριν ενάμιση χρόνο περίπου ο φακός της «Γνώμης» είχε καταγράψει το οδοιπορικό του φιλόλογου και συγγραφέα Δημήτρη Μπαρσάκη και 2-3 μαθητών του στην ίδια τοποθεσία και είχε απαθανατίσει αρχαιολογικά ευρήματα και όστρακα αγγείων.

Ενάμιση χρόνο μετά οι λαξευμένες πέτρες, τα όστρακα από τα αγγεία, οι λιθοσωροί και τα υπόλοιπα ευρήματα παραμένουν στην ίδια θέση και ο χώρος εξίσου ερημωμένος και ξεχασμένος απ' την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Επανερχόμαστε στο σήμερα. Εκείνο το ανοιξιάτικο πρωινό του Γενάρη (πριν λίγες μέρες), οι μαθητές έκαναν το πιο όμορφο μάθημα της ζωής τους. Αψηφώντας την αρκετά μακρινή απόσταση από το σχολείο τους, βρέθηκαν στο «Κόκκινο Λιθάρι» για να δουν ιδίοις όμμασι όσα τους διηγείται τόσο καιρό ο καθηγητής τους.
«Πραγματικά συγκινήθηκα όταν άγγιξα αυτά τα αρχαία αντικείμενα. Νιώθω σαν να αγγίζω τη μακρινή ιστορία του τόπου μου, κάτι ιερό», λέει συνεπαρμένη η μαθήτρια Παναγιώτα Πριόνα.

Παράδοση των αρχαίων ευρημάτων στον Αστυνομικό Σταθμό Ψαχνών (φωτό: Ευβοϊκή Γνώμη).

Αν και μαγεμένοι οι μικροί μαθητές, νιώθουν απογοήτευση για την αδικαιολόγητη εγκατάλειψη που κυριαρχεί στο χώρο.

«Είναι γοητευτικό και πολύ συγκινητικό να έρχεσαι σε επαφή με το παρελθόν του τόπου σου και βέβαια είναι πολύ οδυνηρό να το βλέπεις να καταστρέφεται», τονίζει η μαθήτρια Αγγελική Μάλαγα.

Στο ίδιο μήκος κύματος και η άποψη του Αλέξανδρου Νάκου. «Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να δείχνουν ευαισθησία γι' αυτά που κρατούν ζωντανό το παρελθόν μας και αποτελούν την πολιτιστική κληρονομιά μας», μας λέει με βεβαιότητα.

Μέσα στο καταπράσινο γρασίδι οι μικροί εξερευνητές βαδίζουν και ανακαλύπτουν όλο και περισσότερα θραύσματα. Τα παίρνουν στα χέρια τους, τα περιεργάζονται, ενώ οι πιο δυνατοί της παρέας δεν διστάζουν να σηκώσουν τη βαριά λαξευμένη πέτρα που ανακαλύπτουν στο κέντρο της πεδιάδας.

Ενοχλημένος από την αδιαφορία των υπευθύνων ο Βασίλης Γκουζίνης σημειώνει: «Είναι καθήκον όλων μας να προστατεύουμε τις μνήμες του τόπου μας για να μην χαθούν. Γιατί, δυστυχώς, παρατηρούνται φαινόμενα αδιαφορίας όχι μόνο από απλούς πολίτες, αλλά και από αρμόδιους».

Κάποια στιγμή, κάποιος έριξε την ιδέα..., ο διπλανός του συμφώνησε και μαζί όλη η ομάδα των 20 μαθητών και οι καθηγητές τους, επικρότησαν. Αφού δεν έρχεται ο Μωάμεθ στο βουνό, θα πάμε το βουνό στον Μωάμεθ, φάνηκε να σκέφτονται τα παιδιά.

Έτσι αποφάσισαν: θα μαζέψουμε τις πέτρες και τα όστρακα και θα τα πάμε στην Αστυνομία. Επιτέλους, πρόκειται για την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Αρχισαν να γεμίζουν τις νάιλον σακούλες από το κολατσιό τους με πέτρες που έβρισκαν καθώς βάδιζαν, ενώ κάποια αγόρια κουβαλούσαν στα χέρια τη λαξευμένη πέτρα και μια πέτρα με συμμετρική γούβα (πιθανόν γουδί).

Είχε φτάσει ήδη 1 το μεσημέρι όταν η σακούλα άρχισε να γεμίζει και έφτασε η ώρα να πάρουν το δρόμο, όχι για το σχολείο, αλλά για το ...αστυνομικό τμήμα. Στόχος τους, να αφυπνίσουν τους υπεύθυνους που κωφεύουν εδώ και καιρό.

Οι μαθητές που αποδείχτηκαν πιο τολμηροί και αποφασιστικοί, κατάφεραν να δώσουν ένα σπουδαίο μάθημα και να υποβάλλουν στις συνειδήσεις του κόσμου, ποιος πραγματικά νοιάζεται για τα έργα των προγόνων μας τα οποία δεν αφορούν μόνο στο παρελθόν αλλά και στο μέλλον μας.

Φτάνοντας στο αστυνομικό τμήμα φορτωμένοι με πέτρες και τις σακούλες με τα όστρακα, άφησαν άφωνους τους αστυνομικούς.

Οι μικροί εξερευνητές απόθεσαν τα ευρήματα στο γραφείο του αστυνόμου, το οποίο θύμιζε περισσότερο λατομείο παρά γραφείο... Αμήχανοι οι αστυνομικοί ενημερώθηκαν από τους μαθητές και υποσχέθηκαν να ειδοποιήσουν την Αρχαιολογική Υπηρεσία για να τα παραλάβει.

«Τα αντικείμενα, που παρέμειναν εκτεθειμένα στο «Κόκκινο Λιθάρι», σίγουρα κάποια στιγμή θα χάνονταν. Το καλύτερο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να τα πάμε στην Αστυνομία, με την ελπίδα ότι κάτι θα γίνει», έλεγε μετά την παράδοση ο μαθητής Νίκος Ρόγκας, στη μικρή ομήγυρη.

Ικανοποιημένοι και γεμάτοι υπέροχες εικόνες απ' το αξέχαστο πρωινό, αποχωρήσαμε από το αστυνομικό τμήμα, με την ελπίδα ότι αυτή τη φορά η Αρχαιολογική Υπηρεσία θα ενδιαφερθεί και για τα... ξεχασμένα Ψαχνά.

Μία από τις πέτρες που παραδώσαμε στην Αστυνομία είχε ένα στρογγυλό κοίλωμα και είναι πανομοιότυπη με αυτές που εικονίζονται στη φωτογραφία ("Λίθινα Προϊστορικά εργαλεία", από ανασκαφές στη Μύριννα της Λήμνου - Περιοδικό Αρχαιολογία, Μάρτιος 1994).

Δημήτρης Μπαρσάκης: Μακάρι να λάβουν το μήνυμα
Συγκινημένος από την πρωτοβουλία και την ευαισθητοποίηση των μαθητών και συνεργατών του στο περιοδικό «Παρησσία», ο φιλόλογος και συγγραφέας Δημήτρης Μπαρσάκης είπε στη «Γνώμη» για την ενέργεια των παιδιών:

«Από τον Ιούλιο του 2005, που ενημέρωσα την ΙΑ' Εφορεία Κλασικών Αρχαιοτήτων για το «Κόκκινο Λιθάρι», ακόμα να φανούν. Θλίψη! Ωστόσο, μεγάλη ικανοποίηση και αισιοδοξία αισθάνομαι, όταν βλέπω το ενδιαφέρον, την ευαισθησία και την υπευθυνότητα των παιδιών για την πολιτιστική μας κληρονομιά και την ιστορία του τόπου μας. Μακάρι να λάβουν το μήνυμα οι ιθύνοντες και να προβληματιστούν».
Ευβοϊκή Γνώμη, 2 Φεβρουαρίου 2007

* * * *

Επιβράβευση με... απανταχούσα
Να μην αφήσουμε κανένα λουλούδι ν' ανθίσει στο στέρφο χωράφι της δημοσιοϋπαλληλικής ρουτίνας - στενοκέφαλη και άτεγκτη η κρατική γραφειοκρατία φροντίζει γι' αυτό.

Από τους καλούς δασκάλους, που δεν εξαντλούνται στην εφαρμογή του εγκυκλίου προγράμματος μέσα στους τέσσερις τοίχους, ο φιλόλογος (και συγγραφέας) του Γυμνασίου Ψαχνών Δημ. Μπαρσάκης (υπό την εποπτεία του εκδίδεται και το εξαίρετο μαθητικό περιοδικό «Παρρησία») απειλείται να πληρώσει ακριβά την πολυπραγμοσύνη του:

Στις αρχές του καλοκαιριού, με δύο μαθήτριες του Γυμνασίου και έναν δημοσιογράφο της «Ευβοϊκής Γνώμης» επιχείρησαν μια εξερεύνηση στην αγροτική περιοχή Κόκκινο Λιθάρι, που βρίθει από επιφανειακά αρχαιολογικού ενδιαφέροντος ευρήματα.

Ο καλός φιλόλογος δεν αρκέστηκε στο εντυπωσιακό ρεπορτάζ από την «εξερεύνηση». Εξίσου καλός πολίτης, απευθύνθηκε με έγγραφό του προς την αρμόδια ΙΑ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (Ευβοίας) για να της κινήσει το ενδιαφέρον για το Κόκκινο Λιθάρι.

Ούτε που φανταζόταν ότι αντί για απάντηση, με κάποια επιβράβευση της ευαισθησίας του για την πολιτιστική κληρονομιά, θα έπαιρνε... απανταχούσα: Σε μια και μόνη σελίδα η προϊσταμένη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του καταλογίζει σωρεία... παραβάσεων του Ν. 3028/2002 (για την προστασία των αρχαιοτήτων) με έμμεσες απειλές για τις συνέπειες!

Την οδυνηρή του έκπληξη εκφράζει τώρα ο ρέκτης δάσκαλος, με πολυσέλιδο υπόμνημά του προς κάθε αρχή - και τον Τύπο. Κι εμείς μαζί του...
Γιώργος Βότσης, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 16 Σεπτεμβρίου 2005

* * * *

Ύστερα από αυτά και συγκεκριμένα σχεδόν δύο εβδομάδες αφότου βγήκε στη δημοσιότητα το θέμα από την έγκριτη εφημερίδα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων έστειλε το παρακάτω έγγραφο στο Γυμνάσιο Ψαχνών:

«Με την ευκαιρία της παράδοσης στο Αστυνομικό Σταθμό Ψαχνών των αρχαίων που περισυνέλεξαν μαθητές και καθηγητές του σχολείου σας, θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε για την αξιέπαινη πρωτοβουλία του σχολείου σας. Σχετικά με τη σημασία των αρχαίων που περισυλλέξατε και τη σχέση τους με το χώρο προέλευσής τους, είμαστε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε ενημέρωση στα πλαίσια των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων σας».

Το περίεργο είναι ότι, για τη βόλτα στα χωράφια της αγροτικής περιοχής Κόκκινο Λιθάρι, το 1995 η Εφορεία Αρχαιοτήτων κατηγόρησε το Συντονιστή καθηγητή για παράβαση του αρχαιολογικού νόμου, ενώ τώρα ευχαριστεί το σχολείο για την αξιέπαινη πρωτοβουλία, γενικώς και αορίστως.

Μήπως άλλαξε ο αρχαιολογικός νόμος τώρα; Αν όχι, μήπως θα έπρεπε η αρχαιολογική υπηρεσία της Εύβοιας να ζητήσει δημόσια συγγνώμη για την προηγούμενη συμπεριφορά της, έστω και πολύ καθυστερημένα;

Υπάρχουν όμως κι άλλα αυτονόητα ερωτήματα. Γιατί για τα αρχαία αντικείμενα, που παρέδωσαν στον Αστυνομικό Σταθμό τα παιδιά της «Παρρησίας» και επωνύμως ο Συντονιστής καθηγητής, δεν ενδιαφέρθηκε η αρχαιολογική υπηρεσία να τους ζητήσει τις στοιχειώδεις πληροφορίες, τουλάχιστον για το πού ακριβώς βρέθηκαν και αν πιθανώς υπάρχουν κι άλλα στην περιοχή;

Γιατί στο έγγραφό της η εν λόγω υπηρεσία παραλείπει κάθε αναφορά στα ουσιώδη (κύρια ονόματα), όπως «Κόκκινο Λιθάρι», «Συντονιστής καθηγητής (κ. Μπαρσάκης)» και «Παρρησία»; Δεν είναι κι αυτή μια έμμεση παραποίηση δεδομένων, μέσω της αποσιώπησης των βασικών στοιχείων; Γιατί άραγε;

Αυτό, πάντως, που έχει σημασία είναι ότι εμείς κάναμε το χρέος μας κι ας βγάλουν οι αναγνώστες τα εύλογα συμπεράσματά τους για τα υπόλοιπα...