Προτεινόμενες ενέργειες για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού

Ο τουρισμός σε πολλές περιοχές, είναι η κύρια αν όχι η μοναδική οικονομική δύναμη και το βασικό εργαλείο προώθησης της περιφερειακής ανάπτυξης. Το εργαλείο αυτό χωρίς την κατάλληλη καθοδήγηση (σχεδιασμός, προγραμματισμός και διαχείριση) ορισμένες φορές οδηγεί σε υπερεκμετάλλευση των πόρων, με μακροχρόνιες επιπτώσεις στις περιοχές αλλά και στον ίδιο τον τουρισμό. Επιβάλλεται έτσι μια σαφήνεια στους αναπτυξιακούς στόχους αλλά και μια στρατηγική βασισμένη στα πραγματικά προβλήματα και δυνατότητες της κάθε περιοχής για να επιτευχθεί η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού που θα έχει μακροχρόνιες προοπτικές. Αν γίνουν βιαστικές ενέργειες χωρίς προγραμματισμό, με εγκαταστάσεις και υπηρεσίες χαμηλού κόστους, υπάρχει κίνδυνος υποβάθμισης, καταστροφής των πόρων.

Βασική επιδίωξη είναι η επιμήκυνση τουριστικής περιόδου με ανάπτυξη δραστηριοτήτων κατάλληλων και ελκυστικών για διάφορες εποχές (τουρισμός τεσσάρων εποχών), πάντα στο πλαίσιο των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της υπό μελέτη περιοχής. Θα πρέπει να μελετηθούν οι τουριστικοί πόροι, η υποδομή της κάθε περιοχής, καθώς και οι προοπτικές ανάπτυξης και πιθανά προβλήματα που μπορούν να δημιουργηθούν.

Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη τουριστικών υπηρεσιών και εγκαταστάσεων ικανών να προσελκύσουν τουριστική κίνηση υψηλού επιπέδου, μέσω της ανάπτυξης τουριστικών υποδομών ολοκληρωμένου χαρακτήρα, την αξιοποίηση των φυσικών τουριστικών πόρων, την ανάδειξη της ιστορικής φυσιογνωμίας της περιοχής και της δημιουργίας μονάδων υψηλών απαιτήσεων και προδιαγραφών.

Για να υπάρχουν προοπτικές Οικοτουριστικής Ανάπτυξης θα πρέπει η περιοχή να προσφέρει δυνατότητες ανάπτυξης μονοπατιών και οικοτουριστικών εγκαταστάσεων για την προσέλκυση επισκεπτών. Οι δυνατότητες που προσφέρει κάποια τουριστική περιοχή για την παρατήρηση άγριας πανίδας και χλωρίδας στο φυσικό τους περιβάλλον αποτελούν μία μορφή 'πόρων' που ανταποκρίνονται σε νέες μορφές τουρισμού. Για να αποκτήσει μία τουριστική περιοχή σπουδαιότητα για την παρατήρηση άγριας ζωής θα πρέπει όχι απλώς μόνο να συγκρατεί τους φυσικούς πληθυσμούς πανίδας και χλωρίδας, αλλά και να προσφέρει ευκαιρίες για αυτού του είδους παρατήρηση. Επίσης η πανίδα και χλωρίδα που συγκροτεί τον προαναφερθέντα 'οικοτουριστικό πόρο' δεν θα είναι 'συνηθισμένη'. Τα προς παρατήρηση είδη πρέπει να προσφέρουν ενδιαφέρον, είτε να είναι σχετικά σπάνια.

Πολλά ορεινά χωριά της Εύβοιας έχουν πλούσια δενδρώδη βλάστηση μέσα στα όρια του οικισμού. Η δημιουργία νέων κλινών και συνεπώς καταλυμάτων δεν πρέπει να οδηγήσει στην υποβάθμιση της φυσικής βλάστησης που προσδίδει φυσική όψη στους οικισμούς. Η εικόνα αυτής της φυσικής βλάστησης έχει πολύ μεγάλη οικολογική αλλά και τουριστική αξία αφού δίνεται η δυνατότητα στον επισκέπτη να παρατηρήσει την πανίδα και χλωρίδα του οικισμού από το κατάλυμα του. Τονίζεται η ανάγκη να παραμείνει η οικιστική ανάπτυξη εντός του υφιστάμενου δομημένου χώρου των οικισμών και να προσεχθούν ειδικά τα στοιχεία της φύσης που υπάρχουν μέσα στους οικισμούς και σε γειτνίαση με αυτούς. Ειδικά τα αιωνόβια δασύλλια, οι υδρορροές, οι υδάτινες συλλογές, οι φυσικοί φυτοφράχτες, τα παλαιά περιβόλια, οι βραχώδεις σχηματισμοί, οι πεζούλες, τα ερείπια κτιρίων και άλλες παλαιές λιθοδομές πρέπει να προστατευτούν από την νέα δόμηση και επέκταση των έργων τουριστικής αναψυχής.

Για την μικρή και συχνά ευπρόσβλητη φυσιογνωμία των ορεινών χωριών προτιμότερο είναι να ενισχυθεί ο ήπιος οικοτουρισμός με την δημιουργία σχετικά μικρών μονάδων καταλυμάτων. Οι μικρές μονάδες μέσα στα χωριά προκαλούν επιπτώσεις σε μικρότερο βαθμό στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Ο οικοαγροτουρισμός προτείνει τη διαμονή των τουριστών σε αποκεντρωμένα καταλύματα ώστε να βρίσκονται σε άμεση επαφή με τη φύση, ενώ παράλληλα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα επιπρόσθετο εισόδημα στους αγρότες. Οι τουρίστες πολλές φορές συμμετέχουν και αυτοί στις αγροτικές εργασίες, για να γίνουν κι αυτοί ένα με τους αγρότες και να γνωρίσουν έναν νέο τρόπο ζωής, μέσα στη φύση, μακριά από το άγχος των μεγαλουπόλεων.

Η ποικιλία της μορφολογίας του νομού ενδείκνυται για:

Φυσιολατρικό τουρισμό

• Περιήγηση περιπατητική στα βουνά μικρών ομάδων με σκοπό την παρατήρηση πανίδας ή χλωρίδας.
• Ορεινή πεζοπορία: Η ήπια μορφή της ορειβασίας με απλή πεζοπορία σε ορεινό περιβάλλον.
• Ορειβασία: Η ολοκληρωμένη μορφή της ορειβασίας που δεν περιορίζεται σε εύκολα βουνά αλλά καλύπτει όλες τις μορφές του ορεινού ανάγλυφου, ανεξάρτητα από εδαφικές δυσκολίες (απόκρημνες ορθοπλαγιές, δύσβατα φαράγγια, παγετώνες κλπ.). Η ορειβασία, οδοιπορία στα βουνά και η φυσιολατρία αρχίζουν να έλκουν νέους θιασώτες που ξεφεύγουν από τα πλαίσια των δραστηριοτήτων των παραδοσιακών συλλόγων. Αυτό δείχνει ότι η δραστηριότητα αυτή από μία σχετικά μικρή ομάδα ερασιτεχνών μπορεί να αναδειχτεί σε εμπορευματικό είδος παροχής υπηρεσιών.

Νέες μορφές τουρισμού που χαρακτηρίζονται από τα στοιχεία δράσης, άθλησης αλλά και κινδύνων

• Τρέκινγκ: Ορεινή πεζοπορία μεγάλης χρονικής διάρκειας που περιλαμβάνει διάσχιση εκτεταμένων ορεινών συγκροτημάτων. Σε οργανωμένα τρέκινγκ, ο απαραίτητος εξοπλισμός όπως τρόφιμα, αντίσκηνα κλπ. μεταφέρονται πολλές φορές με αυτοκίνητα ανώμαλου δρόμου.
• Ορειβατική χιονοδρομία: Πρόκειται για τη χιονοδρομία εκτός πίστας με επιλογές ελεύθερων διαδρομών στο ανάγλυφο της ορεινής φύσης. Οι βασικές μορφές της ορειβατικής χιονοδρομίας είναι η ανάβαση στην κορυφή βουνού με σκι και η κατάβαση στο ίδιο σημείο, όπως και η χιονοδρομική διάσχιση ενός ή περισσοτέρων ορεινών συγκροτημάτων.
• Ορεινή ποδηλασία (mountain bike): Σύγχρονες κατασκευές με 12 ή 24 ταχύτητες στο ποδήλατο βουνού κάνουν το ανέβασμα σχετικά εύκολο και μειώνεται ο χρόνος πρόσβασης σε μεγάλες αποστάσεις.

Εντατικές περιπέτειες

• Αναρρίχηση: Σύμφωνα με το 'Εγκόλπιο Τεχνικής Ορειβασίας', ο όρος αναρρίχηση καθιερώθηκε αρχικά για να υποδηλώνει την ορειβατική τεχνική που άρχισε προοδευτικά να αναπτύσσεται για να σκαρφαλώσουν οι ορειβάτες σε απότομα βράχια ή συγκροτήματα βράχων που παρεμβάλλονταν στις κλασσικές ορειβατικές διαδρομές τους και αναφέρονταν φυσικά στην ελεύθερη αναρρίχηση. Στη συνέχεια προέκυψε και η τεχνητή αναρρίχηση με τη χρησιμοποίηση τεχνητών μέσων, με διαφορετική κλίμακα δυσκολίας.
• Canyoning: Διάσχιση φαραγγιών περπατώντας και χρησιμοποιώντας σχοινιά στους κάθετους καταρράκτες με τη συνοδεία έμπειρων οδηγών. Συνδυάζεται με την ορειβασία, τρέκιγκ κλπ.
• Αλεξίπτωτο πλαγιάς ή Φορητό ανεμόπτερο πλαγιάς: Όπως και η αναρρίχηση έτσι και το πέταγμα με το αλεξίπτωτο πλαγιάς κατατάσσεται στα ριψοκίνδυνα αθλήματα.
• Διάσχιση δασικών δρόμων με jeep 4Χ4: Συνήθως συνδυάζεται με άλλες εναλλακτικές μορφές όπως το τρέκιγκ.
• Ιππασία, μετακίνηση με ζώα: Παραδοσιακό ελληνικό πρότυπο που ξαναγίνεται της μόδας μέσα στα πλαίσια των 'ενεργών διακοπών'. Εδώ μπορεί να γίνει μια αναφορά και στο σκυριανό αλογάκι, άλογο σπάνιας ράτσας με ιδιομορφίες στο σκελετό του, που το διαφοροποιούν από το αγγλικό πόνυ. Η ύπαρξή του στη Σκύρο είναι γνωστή από τη μυθολογία ενώ έχει συμπεριληφθεί στο διάκοσμο του Παρθενώνα. Το είδος αυτό εξαλείφθηκε παγκοσμίως πριν από 40 περίπου χρόνια, ενώ στη Σκύρο διατηρήθηκε λόγω της διευκόλυνσης που παρείχε στους κατοίκους για το αλώνισμα. Σήμερα εκτρέφονται περίπου 70 σκυριανά αλογάκια. Προκειμένου να διατηρηθεί αυτή η ράτσα και να αξιοποιηθεί τουριστικά μέσω της διοργάνωσης αγώνων ιππασίας και περιπάτων, έχει συσταθεί ειδικός οργανισμός.

Για τη διευκόλυνση της ορειβατικής δραστηριότητας επιβάλλεται η ύπαρξη ή σχεδιασμός δικτύου οδοσημασμένων μονοπατιών για αναψυχή στην φύση και η δημιουργία ορειβατικών καταφυγίων.

Η ύπαρξη οργανωμένων ορειβατικών και οδοιπορικών μονοπατιών σε μια περιοχή, με καλή βατότητα και την κατάλληλη σήμανση, επιτρέπει την εξάπλωση αυτής της δραστηριότητας και την προσέλκυση μεγαλύτερου αριθμού επισκεπτών, κάτι που θα πρέπει να το εκμεταλλευτούμε στην περίπτωση των φαραγγιών Δημοσάρη και Αγάλης. Είναι προφανές ότι η ήπια αντιμετώπιση της ανάδειξης του δικτύου των μονοπατιών πρέπει να καθοδηγείται από την αποτύπωση της ιστορικής λειτουργίας τους.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι οι παρεμβάσεις οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες για την εξασφάλιση της ήπιας τουριστικής ανάπτυξης μπορούν να επικεντρωθούν σε μερικά βασικά σημεία:

• Αξιοποίηση, αποκατάσταση και μετατροπή παλαιών παραδοσιακών κενών κατοικιών σε Ξενώνες.
• Τη δημιουργία νέων ξενοδοχειακών μονάδων με σεβασμό στην αρχιτεκτονική της περιοχής και στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.
• Τη βελτίωση ή και επέκταση του οδικού δικτύου (όπου κρίνεται αναγκαίο).
• Ανάδειξη και προστασία του ανθρωπογενούς - οικιστικού περιβάλλοντος και των πόρων πολιτιστικής κληρονομιάς.
• Προστασία οικολογικών πόρων και άγριας φύσης.
• Αξιοποίηση πόρων ή και δημιουργία υποδομών που ανταποκρίνονται στις νέες μορφές τουρισμού.
• Ανάπτυξη ικανοτήτων του Ανθρώπινου Δυναμικού, αλλά και δημιουργία ή και λειτουργία μηχανισμών για την υποστήριξη της διαδικασίας για ήπια - οικολογική τουριστική ανάπτυξη.