Το Κριεζώτειο είναι το κτίριο της οδού Τζαβέλλα 5 στην πλατεία Μαργαρίτη. Αποτελεί ένα ανεπανάληπτο ιστορικό στοιχείο της Χαλκίδας και ολόκληρης της Εύβοιας, αφού εκεί στεγάστηκε το αρχοντικό του ήρωα της Εθνεγερσίας του 1821, Νικόλαου Κριεζώτη.

Περιγραφή - Μορφολογία
Το Κριεζώτειο αποτελεί μοναδικό δείγμα συντεχνιακής ή εμπειρικής αρχιτεκτονικής φημισμένων μαστόρων της Μακεδονίας. Ιδιαίτερη ιστορική σημασία παρουσιάζει η βρύση που βρίσκεται στον περίβολο, η οποία είναι συναρμολογημένη από ανάγλυφα Οθωμανικά Επιτύμβια μέλη, καθώς και το βοηθητικό κτίριο των λουτρών, που αποτελείται από δύο συνεχόμενους πετρόχτιστους χώρους με δύο θόλους που εδράζονται μέσω τυμπάνων στους περιμετρικούς τοίχους και απολήγουν σε οξυκόρυφα ανάγλυφα τόξα. Σώζεται επίσης πρωτότυπη ξυλογλυπτική οροφή σε σχήμα φουστανέλας. Γενικά το κτίσμα έχει στοιχεία οθωμανικής μορφολογίας, αλλά αργότερα οι απόγονοι του Κριεζώτη ανέλαβαν τον εξωραϊσμό του κάνοντας προσθήκες όπως π.χ. η νεοκλασικίζουσα είσοδος, το πήλινο διακοσμητικό χώρισμα του διαδρόμου της αυλής και τα κτίσματα δεξιά και αριστερά της εισόδου που ήταν βοηθητικά για εκείνη την περίοδο όπως π.χ. το χαμάμ.

Ιστορικό του «αρχοντικού»
Το «αρχοντικό» Κριεζώτη, της συνοικίας «Τσικούρ Τσεσμέ» με είσοδο στην οδό Τζαβέλλα, ήταν ένα από τα δυο χιλιάδες σαράγια ναυάρχων και στρατηγών που υπήρχαν κατά τον 19ο αιώνα στις τουρκοκρατούμενες περιοχές. Από ευρήματα της περιοχής, αποδεικνύεται ότι στο χώρο αυτό, ήταν μεγαλοπρεπές αραβικό κτίριο, που καταστράφηκε σε άγνωστη χρονολογία. Τμήματα του κτιρίου με αραβουργήματα, βρίσκονται σήμερα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, στον περίβολο πίσω από το ιερό και μ' αυτά έχει κατασκευαστεί η βρύση του αρχοντικού. Το αρχοντικό, τμήμα μεγαλύτερου συγκροτήματος της εξοχικής κατοικίας του Ομέρ Πασά, τελευταίου Τούρκου στρατιωτικού διοικητή Εύβοιας,, αγοράστηκε από τον ήρωα του Εικοσιένα, Νικόλαο Κριεζώτη, ανάμεσα στα 1830 και 1833, όταν υπήρχε προτροπή των Ελλήνων να αγοράζουν τουρκικές ιδιοκτησίες, προκειμένου να διευκολυνθεί η αναχώρηση των Τούρκων από την Ελλάδα. Εκεί ο Κριεζώτης εγκαταστάθηκε μετά την προαγωγή του από τον Όθωνα σε συνταγματάρχη και Νομοεπιθεωρητή Ευβοίας. Μετά τη φυγή του Κριεζώτη στην Τουρκία το 1847, το σπίτι περιέρχεται διαδοχικά στους απογόνους του οι οποίοι το ανακαίνισαν.

Ιστορικό απαλλοτρίωσης
Τα τελευταία 20 χρόνια, από τους κατά καιρούς ιδιοκτήτες του, το Κριεζώτειο ήταν παραμελημένο και μισοερειπωμένο και κινδύνευε από γενικό ξεθεμελίωμα. Το κεντρικό κτίσμα είχε καταρρεύσει κατά το μεγαλύτερο μέρος του και το υπόλοιπο των κτισμάτων είχε πάθει σημαντικές αλλοιώσεις. Με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών, κηρύσσεται διατηρητέο και στη συνέχεια ο Δήμος Χαλκιδέων προβαίνει στην απαλλοτρίωσή του επεμβαίνοντας δυναμικά προκειμένου να σώσει από την ολοσχερή καταστροφή το αρχοντικό και να διασώσει μαζί την παράδοση του τόπου. Η μελέτη ανάπλασης του αρχοντικού, προέβλεπε την πλήρη αποκατάσταση όλων των κτισμάτων και την κατά το δυνατόν επιδιόρθωση των αρχιτεκτονικών διακοσμητικών λεπτομερειών που το κοσμούσαν εσωτερικά. Στη συνέχεια, αναπαλαίωση με αυτεπιστασία, δίνοντας έτσι απασχόληση σε ανέργους στην περιοχή, ώστε μετά από ένα χρόνο να έχει αποκαταστήσει πλήρως το αρχοντικό της συνοικίας «Τσικούρ Τσεσμέ» του «Προαστίου» Χαλκίδας.

Λειτουργία κτιρίου
Ο Δήμος Χαλκιδέων ανταποκρινόμενος στην επιτακτική ανάγκη για εθνική απογραφή και με αυξημένο το αίσθημα ευθύνης και υποχρεώσεων απέναντι στη νεοελληνική ιστορική έρευνα, αποφάσισε στο αναπαλαιωμένο αρχοντικό Κριεζώτη να στεγάσει το ιστορικό αρχείο της πόλης, τη δημοτική βιβλιοθήκη και γενικότερα το κέντρο ευβοϊκής έρευνας. Σκοπός της λειτουργίας αυτού του κέντρου θα είναι η μελέτη της χαλκιδέικης ιστορίας μέσα στα πλαίσια του ευβοϊκού πολιτισμού αφού σχηματιστεί μια αρχειακή μονάδα, πρόσφορη στην ιστορική έρευνα.

Το λιοντάρι της Εύβοιας - Ν. Κριεζώτης
Ξεχωριστή θέση στο πάνθεον των ηρώων του Εικοσιένα έχει ο Νικόλαος Κριεζώτης. Γεννημένος στο Αργυρό Εύβοιας στα 1785 από τον Ισίδωρο και τη Χρυσή Χαραχλιάνη, μεγάλωσε και ανδρώθηκε στο χωριό Κριεζά, όπου χρωστάει και το όνομα με το οποίο γίνηκε ονομαστός. Νεαρός ακόμα έφυγε για τη Μικρά Ασία, κυνηγώντας καλύτερη μοίρα και μπήκε βοσκός και σύντομα επιστάτης πολλών κοπαδιών σε Τούρκο μεγαλοκτηματία. Οι διωγμοί όμως του εκεί ελληνικού στοιχείου και το γεγονός ότι σκότωσε έναν Τούρκο, τον ανάγκασαν να επιστρέψει στην Ελλάδα, λίγους μήνες μετά την έκρηξη της επανάστασης και έσπευσε να ενωθεί με τους επαναστατημένους Ευβοιώτες στο στρατόπεδο των Βρυσακίων. Στη συνέχεια, πήρε μέρος σε όλες τις μάχες με τους Τούρκους, δείχνοντας ξεχωριστή παλικαριά και γενναιότητα, ώστε σύντομα (1822) έγινε αρχηγός των Ευβοέων αγωνιστών. Μαζί με τον Καραϊσκάκη πολέμησε τους Τούρκους στα Σάλωνα και στο Χαϊδάρι, μετείχε της εκστρατείας του Λιβάνου, μπήκε στην Ακρόπολη των Αθηνών με 300 πολεμιστές, σπάζοντας την πολιορκία των Τούρκων και πέτυχε έντιμους όρους παράδοσης. Διορισμένος χιλίαρχος από τον Καποδίστρια το 1829, κατατρόπωσε τις δυνάμεις του Ομέρ Πασά της Εύβοιας στον Ανηφορίτη και στις 12 του Σεπτέμβρη στη μάχη της Πέτρας, υπό του Δημ. Υψηλάντη, νίκησε τις δυνάμεις του Ασλάμπεη και κατοχύρωσε την επικράτηση της επανάστασης στη Στερεά. Αργότερα, προάγεται σε συνταγματάρχη και διορίζεται από τον Όθωνα Νομοεπιθεωρητής Ευβοίας. Αγέρωχος και ανήσυχος τύπος ο Νικόλαος Κριεζώτης, προσχώρησε ενεργά στην επανάσταση του Σεπτέμβρη 1843 για την παραχώρηση Συντάγματος από τον Όθωνα και στη συνέχεια αντιπροσώπευσε την Εύβοια στην πρώτη Βουλή. Ερχόμενος σε προστριβή με τον πρωθυπουργό Κωλέττη συνελήφθη το 1847 και κλείστηκε στις φυλακές του φρουρίου Χαλκίδας, όπου σε λίγο δραπετεύει. Σε σύγκρουση με κυβερνητικό στρατό, πριν ακόμα αρχίσει η μάχη, έχασε το δεξί του χέρι από σφαίρα τηλεβόλου πολεμικού καραβιού στη θέση Κοπανά. Ύστερα απ' αυτό διέλυσε το στρατό του και κατέφυγε στη Μικρά Ασία, όπου οι Τούρκοι του έδωσαν άσυλο. Πέθανε στη Σμύρνη στις 11 Φλεβάρη 1853. Δέκα χρόνια αργότερα, 1863, μετά την εκθρόνιση του Όθωνα η κυβέρνηση έφερε τα λείψανά του, να ξεκουραστούν στην ελεύθερη πατρίδα.

«  Προηγούμενo άρθρo	Επόμενo άρθρo  »