Hλεκτρονικό περιοδικό με θέματα και ειδήσεις από την Εύβοια ...στο διαδίκτυο από το 1999
Χαίρομαι πολύ που ξαναβλέπω φίλους από τους προηγούμενους κύκλους. Χαίρομαι ιδιαιτέρως, γι' αυτό και θέλω να ευχαριστήσω και πάλι τους υπευθύνους και τις αρχές της Χαλκίδας, που διοργάνωσαν αυτή τη συνάντηση και που μας φιλοξένησαν με τέτοιο τρόπο εμένα και το συνάδελφό μου.
Θα ήθελα, επίσης, να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως το κ. Κουκιάδη, γιατί έχει κάνει πολλή δουλειά για μένα. Δηλαδή, με την εξαιρετική και ακριβή ομιλία του για το πολιτικό πλαίσιο, για το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, δεν χρειάζεται να υπεισέλθω σε λεπτομέρειες, στις οποίες θα έμπαινα διαφορετικά και έτσι θα κερδίσουμε χρόνο.
Εγώ δεν είμαι πολιτικός. Είμαι εκπαιδευτικός και γι' αυτό, αυτό που μπορώ να κάνω είναι περιορισμένο. Μπορώ να σας δώσω ορισμένα στοιχεία και να ερμηνεύσω τη σημασία τους.
Η δια βίου μάθηση μοχλός για την κατάκτηση των στόχων της δεκαετίας
Θα ξεκινήσω, λοιπόν, με ένα πολύ απλό επιχείρημα. Θα επικαλεστώ το περιεχόμενο της ενδιάμεσης έκθεσης, που έχει ετοιμαστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το Εαρινό Συμβούλιο, σε σχέση με τους στόχους, που ανέφερε λεπτομερώς στην ομιλία του ο κ. Κουκιάδης.
Αυτό που θέλω να σας πω σχετικά είναι ότι το έγγραφο αυτό συνεχίζει να θεωρεί τη δια βίου μάθηση ως έναν από τους βασικούς μοχλούς που διαθέτουμε για να φτάσουμε στο επίπεδο των μετρίσιμων δεικτών που έχουμε θέσει για το 2010.
Ανεπαρκές το επίπεδο της δια βίου μάθησης, μέχρι σήμερα
Ο κεντρικός στόχος της ομιλίας μου σήμερα είναι να αποδείξω ότι το επίπεδο, το οποίο έχουμε μέχρι στιγμής κατακτήσει, είναι ανεπαρκές.
Με άλλα λόγια, ότι το ποσοστό συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία, ατόμων, ηλικίας 25 μέχρι 64 ετών, δηλαδή των ενηλίκων, ενώ πρέπει να έχει φτάσει κατά μέσον όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση 12,5%, το 2010, αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο 8,5%. Και το ποσοστό αυτό δεν αυξάνεται.
Πρέπει, όμως, να επισημάνω παράλληλα, ότι μιλάμε για το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν προσέχαμε το ποσοστό συμμετοχής της Ελλάδας, στη διαδικασία αυτή, θα διαπιστώναμε ότι βρίσκεται στο τέλος της λίστας. Δηλαδή, υπάρχει ελάχιστη αύξηση. Και αυτό θέλω να το υπογραμμίσω.
Αντιληπτές πλέον οι έννοιες της κοινωνίας της πληροφορίας και της κοινωνίας της γνώσης
Το δεύτερο θέμα που θα ήθελα να θίξω σχετίζεται με τους προηγούμενους ομιλητές.
Θέλω να ευχαριστήσω όλους όσους προηγήθηκαν, σήμερα το πρωί, διότι σαφώς απέδειξαν, ότι έχει γίνει κατανοητό από όσους δραστηριοποιούνται στο στόχο αυτό, γιατί είναι σημαντική η δια βίου μάθηση, στο οικονομικό πλαίσιο.
Γι' αυτό και χάρηκα ιδιαιτέρως όταν άκουσα όλους όσους αναφέρθηκαν στην κοινωνία της πληροφορίας και της γνώσης. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι πια άγνωστο το θέμα της αναγκαιότητας μετάβασης προς τις οικονομίες και τις κοινωνίες της πληροφορίας και της γνώσης.
Όταν είχα αρχίσει να διδάσκω αυτά τα θέματα, στα μέσα της δεκαετίας του '90, κανείς δεν ήξερε τι σήμαιναν οι έννοιες αυτές και αντιλαμβάνομαι ότι αυτό δεν ισχύει πλέον. Τουλάχιστον γι' αυτούς που δραστηριοποιούνται στο χώρο.
Η γήρανση του πληθυσμού και η αξιοποίηση του μυαλού μας
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Σημαίνουν δύο πράγματα:
Και τα δύο αυτά πλαίσια, το να ζούμε, δηλαδή, με το μυαλό μας και να ζούμε όλοι μαζί, όπως το είπα και στην Καλαμάτα το Δεκέμβριο, σχετίζονται και με τις αλλαγές του δημογραφικού προφίλ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γιατί, όπως και να το κάνουμε, ζούμε σε γηρασμένες κοινωνίες. Σημειώνω ότι στο πρόβλημα αυτό, στο να αποκτούν, δηλαδή, οι γυναίκες περισσότερα παιδιά, ό,τι και να κάνουν οι κυβερνήσεις, -και πολλές κυβερνήσεις κάνουν πολλά - δεν πετυχαίνουν πολλά πράγματα, για μία σειρά λόγους στους οποίους δεν θα υπεισέλθω τώρα. Είναι βέβαιο ότι σε λίγο καιρό θα έχουμε γηραιούς πληθυσμούς και κοινωνίες.
Το γεγονός αυτό θα έχει ορισμένες επιπτώσεις στη σύσταση του εργατικού δυναμικού και στις σχέσεις μεταξύ των γενεών.
Δεν θα αναφερθώ περισσότερο σε αυτά τα θέματα. Έχουν γραφτεί πολλά. Μπορείτε εξάλλου να τα διαβάσετε στην έκθεση που σας έδειξα, από το συνέδριο του CEDEFOP για τη δια βίου μάθηση. Μια έκθεση που υπάρχει στην ιστοσελίδα μας.
Εντυπωσιακές οι μετρήσεις του Ευρωβαρομέτρου για τη δια βίου μάθηση
Θα έλθω τώρα, στο βασικό θέμα, που είχα ως στόχο να θίξω, σήμερα το πρωί.
Έχουμε συγκεντρώσει, πολλά χρόνια τώρα, στατιστικές σχετικά με την εκπαίδευση και τη παιδεία στην Ευρώπη. Αυτές οι στατιστικές μας δείχνουν πολλά σχετικά με την προσφορά των εκπαιδευτικών συστημάτων. Μας λένε πολλά για τους θεσμούς, τα άτομα, που σχεδιάζουν και προσφέρουν την παιδεία.
Βασικό, όμως, είναι να ξέρουμε τι γνώμη έχουν οι πολίτες για την παιδεία και για τη δια βίου μάθηση. Γι' αυτό και πέρσι κάναμε ένα ευρωβαρόμετρο. Μια μέτρηση της δια βίου μάθησης (τα στοιχεία αυτά, επίσης, υπάρχουν και παρέχονται δωρεάν από την ιστοσελίδα του CEDEFOP). Θα αναφερθώ μόνο σε μερικά βασικά αποτελέσματα, τα οποία θα βρείτε και σε αυτό το βιβλιαράκι και τα οποία απορρέουν από μία έρευνα, που διεξάγουμε αυτή τη στιγμή.
Τι μας λένε αυτά τα αποτελέσματα, που είναι κρίσιμης σημασίας, για τη δική σας σκέψη: Τα δύο τρίτα του πληθυσμού των ενηλίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν συμμετείχαν σε καμία διαδικασία μάθησης στα τελευταία χρόνια. Ενώ, ένα ποσοστό 10% από αυτόν το πληθυσμό, ίσως και 20% ανάλογα με τη μέτρηση, δεν έχουν κανένα κίνητρο και καμιά διάθεση να συνεχίσουν να μαθαίνουν. Η διαπίστωση αυτή είναι πολύ σημαντική. Αυτά μας λένε οι πολίτες για τις προθέσεις τους.
Σε μια περαιτέρω ανάλυση που κάναμε, κατανείμαμε τ' αποτελέσματα ανά επάγγελμα, επίπεδο βασικής εκπαίδευσης και ηλικιακή ομάδα. Μπορώ να σας πω, ότι το συμπέρασμα είναι τραγικό.
Βεβαίως υπάρχει πολλή περισσότερη μάθηση απ' ό,τι καταγράφεται και απ' ό,τι βρίσκουμε σε μία τέτοια έρευνα. Πολλές φορές οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται, ή δεν ξέρουν ότι αυτό που κάνουν είναι μάθηση. .εν αντιλαμβάνονται ή δεν ξέρουν πώς ν' αναγνωρίζουν την εκμάθηση. Αρα είναι δύσκολο να αντιληφθούν και το πότε, ή και το εάν μαθαίνουν οι άλλοι.
Στην πράξη υπάρχει συνεχής, σχεδόν, διαδικασία μάθησης, η οποία, όμως, δεν μπορεί να εκτιμηθεί. Πρέπει, λοιπόν, να βρούμε νέους τρόπους ανάγνωσης των αποτελεσμάτων της μαθησιακής διαδικασίας.
Αυτό που μας είπε, ακόμη, ο κόσμος σ' αυτήν τη μελέτη, αλλά και σ' άλλες μελέτες είναι ότι επιθυμούν προσωπική αναγνώριση της προσπάθειάς τους. Θέλουν να τους εκτιμούν ως πολίτες ισότιμους μέσα στην κοινωνία, που τους περιβάλλει. Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι δεν θέλουν να αισθάνονται μειονεκτικά απέναντι σε κάποιον που έκανε ένα διδακτορικό, ή είναι καθηγητής Πανεπιστημίου. Πολλά άτομα υποφέρουν από αυτήν την επίγνωση. Κάτι πρέπει να γίνει για να αναγνωρίσουμε διάφορα είδη μάθησης και διάφορα είδη κεκτημένων γνώσεων και δεξιοτήτων. Πρέπει, παράλληλα,να δούμε και ποια είναι τα οφέλη από μια τέτοια προοπτική.
Θα προχωρήσω τώρα στις δεξιότητες. Στο κενό δεξιοτήτων, που διαπιστώνεται και τι αυτό μας δείχνει. Είναι σαφές, ότι υπάρχει σοβαρό κενό δεξιοτήτων στην Ευρώπη.
Πήραμε τη λίστα της Λισσαβώνας, τη σχετική με τις δεξιότητες. Όχι τις πέντε βασικές, αλλά τον εκτενή κατάλογο που έχει εκπονηθεί έκτοτε και τον εξετάσαμε.
Είδαμε λοιπόν, ότι υπάρχουν κενά δεξιοτήτων όσον αφορά στις γλώσσες, στην επιστήμη, στην τεχνολογία γενικά και στην τεχνολογία της πληροφορίας ειδικότερα.
Υπάρχει, επίσης, μεγάλη διαφορά, μεταξύ των δεξιοτήτων που νομίζουν τα άτομα ότι έχουν και των απαιτήσεων των σύγχρονων οικονομιών μας.
Εκτός του ότι η διαπίστωση αυτή είναι σημαντική από οικονομικής πλευράς, η περαιτέρω ανάλυση των στοιχείων- μια ανάλυση που βρίσκεται σε εξέλιξη- δείχνει πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα, σε σχέση με τις τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας.
Διαπιστώνεται ότι οι τεχνολογίες της πληροφορίας αποτελούν μεταβλητή απόμακρη από την πραγματικότητα.
Όλοι οι δείκτες δείχνουν ότι υπάρχει μια σημαντικότατη πόλωση μεταξύ αυτών που κατέχουν τις αντίστοιχες δεξιότητες και αυτών που δεν τις κατέχουν.
Η ιστορία της Ελλάδας και η σημερινή ελληνική πραγματικότητα
Όλοι γνωρίζουμε σ' αυτήν την αίθουσα -δεν κάνει, όμως, κακό να το επαναλαμβάνουμε- ότι η Ελλάδα έχει μία θαυμάσια ιστορία και παράδοση φιλοσοφίας και παιδείας. Πρέπει όμως να προσεγγίσουμε και τη σημερινή πραγματικότητα και όχι μόνο το παρελθόν.
Η σημερινή ελληνική πραγματικότητα μας λέει ότι ζείτε σε μια κοινωνία κατακερματισμένη, η οποία εντάσσεται σε μία κοινωνικά κατακερματισμένη Ευρώπη, που με τη σειρά της εντάσσεται σε ένα κοινωνικά κατακερματισμένο κόσμο. Το πρόβλημα της Ελλάδας, λοιπόν, δεν σχετίζεται με το εργατικό της δυναμικό, το οποίο μπορεί ν' αναπτύξει. Το πρόβλημα σχετίζεται με την κατανομή αυτού του εργατικού
δυναμικού. Το ίδιο ισχύει στις άλλες χώρες της Ευρώπης ή και παραπέρα.
Εάν, λοιπόν, διαβάσω τα αποτελέσματα του ευρωβαρομέτρου για την Ελλάδα-χωρίς να περιλάβουμε τις μεταβλητές που ανέφερα προηγούμενα- διαπιστώνουμε ότι τα 3/5 από τους ενήλικες Έλληνες δεν ξέρουν να χειριστούν έναν κομπιούτερ ή το ΙΝΤΕΡΝΕΤ. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων, 20%, δεν έχει ενταχθεί σε διαδικασία μάθησης πέρσι. .εν θέλουν, μάλιστα, να μάθουν στο μέλλον. Και ένα άλλο 20% -ενδεχομένως το ίδιο, ή σχεδόν το ίδιο- θεωρούν ότι η δια βίου μάθηση δεν έχει καμία αξία.
Οι διαφορές μεταξύ Βορρά και Νότου
Αυτό που μας δείχνουν, ακόμη, τα λεπτομερή αποτελέσματα, είναι ότι υπάρχει μια μεγάλη διαφορά μεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ένωσης. Είναι πολύ σημαντική η διαφορά αυτή. Δηλαδή, εάν συγκρίνετε τους δείκτες των σκανδιναβικών χωρών -και το ξέρει πολύ καλά ο Jan- με τους δείκτες της Ελλάδας και της Πορτογαλίας -η Ελλάδα και η Πορτογαλία είναι πολύ κοντά σε αυτά τ' αποτελέσματα, αλλά είναι κοντά επίσης και με την Ισπανία και με την Ιταλία- θα νομίζετε ότι αντιμετωπίζετε δύο διαφορετικούς πλανήτες του σύμπαντος.
Οι διαφορές μεταξύ των φύλων
Οι διαφορές αυτές είναι ακόμα πιο σημαντικές εάν εξετάσουμε την αντιστοίχιση των δεικτών, κατά φύλο. Αυτό, επίσης, που αξίζει να προσέξουμε, είναι η κατάσταση των γυναικών-των ενηλίκων γυναικών-στη Σκανδιναβία και των ενηλίκων γυναικών στην Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα.
Οι διαφορές είναι τόσο σημαντικές. Είναι πραγματικά εκπληκτικές. Πρέπει να κοιτάξει κανείς ποιες είναι οι ευκαιρίες που προσφέρονται, κατά περίπτωση. Ειλικρινά, δεν θα ήθελα να είμαι Ελληνίδα σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας. Βλέπω ότι στη Χαλκίδα π.χ. έχετε μεγάλες περιοχές υπαίθρου. Τι ευκαιρίες μάθησης προσφέρετε στις γυναίκες της υπαίθρου, στην διοικητική περιοχή της Εύβοιας;
Ξέρω, ότι δεν είναι μόνο μία η ομάδα που έχει αυτήν την αντιμετώπιση. Σημειώνω μάλιστα ότι δεν μου αρέσουν αυτοί οι πίνακες των "μειονεκτούντων ατόμων", που διαβάζει κανείς στα διάφορα έγγραφα.
Όταν προσεγγίσετε επιφανειακά τους δείκτες, νομίζετε, ότι τα ίδια τα άτομα ευθύνονται που δεν συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία και δεν βελτιώνονται. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν ευθύνονται τα άτομα, αλλά οι δομές και οι ευκαιρίες που αυτές παρέχουν.
Κοινές προσπάθειες και προσβασιμότητα στις δράσεις
Όταν μιλάτε λοιπόν, για ειδικά προγράμματα δια βίου μάθησης, πρέπει πριν απ' όλα να διασφαλίσετε την προσβασιμότητα στα προγράμματα αυτά. Χρειαζόμαστε, επίσης, ειδικά προγράμματα και για τους άνδρες που δεν αντιμετωπίζουν, κατά τα άλλα, προβλήματα. .ιότι, εάν θέλουμε να λύσουμε τα προβλήματα ανισότητας της κοινωνίας, δεν αρκεί να προσπαθούν μόνον αυτοί, που επηρεάζουν την προσπάθεια αυτή λιγότερο. Θα πρέπει να κάνουν μεγαλύτερη προσπάθεια και αυτοί οι οποίοι την επηρεάζουν περισσότερο. Γι' αυτό και είναι τόσο σημαντικές οι τοπικές και περιφερειακές συνεργασίες.
Γνωρίζουμε ήδη, ότι ένας τρόπος για να μπορέσουν αυτά να λειτουργήσουν -τουλάχιστον στο κεφάλι μας- είναι να μάθουμε να συνδυάζουμε αποτελεσματικά τις πληροφορίες και αυτό μας προσφέρει η δια βίου μάθηση. Δεν βοηθά, λοιπόν, αν μια μόνον ομάδα ατόμων προσπαθεί. Πρέπει όλες οι ομάδες ατόμων να προσπαθήσουν από κοινού. Και εάν προσπαθήσουν θα επιτύχουν.
Να ενισχύσουμε τη συνεργασία και τη συμμετοχή των πολιτών
Όπως ακούσαμε και από την Κοζάνη, ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν προβλήματα εκεί, σχετίζεται με το γεγονός ότι οι ομάδες που έχουν σχέση με αυτή τη πρωτοβουλία δεν έχουν μάθει να συνεργάζονται αποτελεσματικά. Εάν μπορεί να σας προσφέρει κάτι αυτό το πρόγραμμα, είναι ακριβώς αυτό. Μπορεί δηλαδή να ενισχύσει τη συμμετοχή και τη συνεργασία των πολιτών, κάτι που αποτελεί πρόκληση για όλους και για τη κοινωνία.
Γι' αυτό αξίζει τον κόπο να δούμε πώς θα μπορέσουμε να προωθήσουμε τη δια βίου μάθηση. Είναι εξ ίσου σημαντικό με το ν' αλλάξουμε τον κοινωνικό ιστό. Να αισθάνονται όλοι ότι έχουν την ευκαιρία και μπορούν να συμμετάσχουν στη διαμόρφωση του οικονομικού και κοινωνικού γίγνεσθαι.
Τα όσα ανέφερα, δεν μας υποχρεώνουν, βέβαια, να ακολουθήσουμε την κατεύθυνση που περιέγραψα. Απλά, εάν ακολουθήσουμε τους άλλους, θα βρούμε σίγουρα το δικό μας δρόμο.
Ευχαριστώ.
Καιρός
