Παρέμβαση του Σπύρου Γιατρά - Προέδρου του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων, πρώην βουλευτή Εύβοιας και πρώην προέδρου της ΑΔΕΔΥ

Θέλω κατά πρώτο να συγχαρώ αυτούς που είχαν αυτή την πρωτοβουλία και αυτούς που συνέβαλαν και στην υλοποίησή της. Γιατί σε μία εποχή που την ατζέντα, την ημερήσια διάταξη, τη θέτει η ονομαζόμενη τηλεοπτική πολιτεία ή δημοκρατία μας, είναι ένα θέμα, αυτό, εκτός ατζέντας, εκτός προτεραιότητας, δηλαδή.

Το να τίθενται λοιπόν, τέτοια θέματα σοβαρά σε διάλογο είναι από μόνο του σημαντικό ζήτημα. Γιατί τα σοβαρά είναι εκτός ημερήσιας διάταξης, σε σημείο που να διερωτώμεθα όταν παρακολουθούμε δελτία ειδήσεων, ραδιοφωνικά, τηλεοπτικά, ακόμα και στον Τύπο, να διερωτάστε: καλά αυτά είναι τα ζητήματα, αυτά είναι τα θέματα προτεραιότητας που απασχολούν τον πολίτη; Η μάθηση λοιπόν, δεν είναι θέμα προτεραιότητας, δεν είναι θέμα που πουλάει. Μπορεί κατά καιρούς να γνωρίζει εντάσεις ανάλογα με τις συγκυριακές σκοπιμότητες, αλλά ως θέμα στην ημερήσια διάταξη που πρέπει ν' απασχολήσει την ελληνική κοινωνία στο σύνολό της, δεν έχει τεθεί και πιστεύω ότι είναι από τα θέματα που πρέπει να τεθούν.

Οι εισηγήσεις έθεσαν πάρα πολλά ερεθίσματα για σχολιασμό. Και θα ήθελε πολύ χρόνο κανείς για να μπει στον πειρασμό να σχολιάσει αυτά που θα ήθελε. Δεν το επιτρέπει ούτε ο χρόνος, ούτε οι συνθήκες. Δύο, τρία πραγματάκια, όμως, θεωρώ αναγκαίο να επισημάνω.

Τη μάθηση και την εφ' άπαξ και τη δια βίου πρέπει να την δούμε υπό διττή οπτική γωνία. Πρέπει να τη δούμε ως μέσο και ως στόχο ταυτόχρονα. Ως μέσο και ως σκοπό.

Να τη δούμε, καταρχήν, ως μέσο. Πράγματι ο άνθρωπος σήμερα για να μπορέσει να σταθεί και να είναι ανταγωνιστικός στην αγορά εργασίας θέλει εφόδια. Πάντα ήθελε εφόδια Απλώς τα εφόδια διαφοροποιούνται. Παλαιά μπορεί να ήθελε τη τσάπα, να ήθελε το αλέτρι, να ήθελε το αγκίστρι ο ψαράς. Σήμερα λοιπόν, τα εφόδια διαφοροποιούνται. Και οφείλει η κοινωνία μας, η πολιτεία μας να δίνει τη δυνατότητα στον κάθε άνθρωπο ν' αποκτά αυτά τα εφόδια που του είναι αναγκαία, για να είναι ανταγωνιστικός σε αυτή τη ζούγκλα που ζούμε σήμερα και την ονομάζουμε κοινωνία. Είναι μέσο λοιπόν. Γιατί όμως δεν έχει αναδειχθεί ως ένα αναγκαίο τέτοιο μέσο; Γιατί δυστυχώς ο πολίτης έχει διαπαιδαγωγηθεί ότι προκειμένου να είναι ανταγωνιστικός στη κοινωνία και στην αγορά εργασίας, δεν του χρειάζεται η μάθηση ως μέσο. Αλλο μέσο του χρειάζεται. Και μια και είμαστε σε προεκλογική περίοδο, κάνετε μια βόλτα από τα γραφεία των υποψηφίων να δείτε τι μέσο νομίζει ο πολίτης ότι πρέπει να έχει. Την πρόσβαση στην εξουσία. Όποιας μορφής εξουσία. Συνδικαλιστική, αυτοδιοικητική, κομματική, κρατική, αυτό θεωρεί ως μέσο. Γιατί λοιπόν ν' αναλώνεται ο άνθρωπος να μαθαίνει. Και εδώ βέβαια δεν ευθύνεται ο πολίτης. Έτσι διαπαιδαγωγήθηκε. Και σε επίπεδο πρακτικής και πρέπει να το τονίσουμε, σε επίπεδο πρακτικής δυστυχώς έχουν δώσει εξετάσεις οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου μας, γιατί είναι εύκολη η αντιπαράθεση ο ένας να μετακυλάει τις ευθύνες στους άλλους. Αλλος λοιπόν στο συνδικάτο, άλλος στην αυτοδιοίκηση, άλλος στο συνεταιρισμό, άλλος στην κρατική μηχανή. Έχουν δώσει εξετάσεις σε επίπεδο άσκησης εξουσίας και διοίκησης. Και δυστυχώς οι πρακτικές δεν είναι πολύ διαφοροποιημένες. Και δεν έχει πολλές φορές άδικο ο πολίτης, που λέει ότι όλοι το ίδιο είναι. Και αυτό είναι το τρομερό. Γιατί ο πολίτης, τότε οδηγείται στην αδιαφορία, όταν νομίζει ότι δεν έχει να επιλέξει Όταν νομίζει ότι δεν του πέφτει λόγος. Όταν δεν έχει ρόλο σε τίποτε.

Είναι λοιπόν μέσο και σημαντικό μέσο στις μέρες μας, η μάθηση και η εφάπαξ και η δια βίου. Μα είναι και σκοπός, δεν είναι μόνο μέσο. Η προσωπικότητα του ανθρώπου, η καλλιέργεια του ανθρώπου, το μορφωτικό του επίπεδο, η δυνατότητά του να είναι ενεργός πολίτης, που σημαίνει ενημέρωση - πληροφόρηση είναι ταυτόχρονα και σκοπός. Και οφείλει η πολιτεία να δώσει αυτή τη μόρφωση. Και αυτό που ονομάζουμε ιδεολογική μόρφωση. Γιατί εάν θέλαμε πολύ απλά να πούμε τι είναι μόρφωση, θα έλεγα, ότι μόρφωση είναι εκείνο που μας μένει όταν ξεχάσουμε εκείνο που διαβάσαμε.

Ένας λοιπόν, ενημερωμένος πολίτης, ένας καλλιεργημένος πολίτης είναι ενεργός πολίτης. Και μπορεί να συμμετέχει και μπορεί να επηρεάζει τις εξελίξεις. Η δια βίου, λοιπόν, μάθηση για μένα, έχει την ίδια βαρύτητα και ως μέσο και ως σκοπός.

Και επειδή χρησιμοποιήθηκε από αρκετούς σήμερα το παράδειγμα με τα ψάρια και τους ψαράδες και όσοι με ξέρουν, έχω μια ροπή προς το ψάρεμα, η εμπειρία μου και η γνώση μου από αυτή την ενασχόληση ποια είναι; Ότι τα ζωντανά ψάρια κολυμπούν πάντα κόντρα στο ρεύμα. Τα ψόφια ψάρια τα παρασέρνει το ρεύμα. Δεν θα δείτε ποτέ ψάρι να πηγαίνει σύμφωνα με το ρεύμα. Πάντα κόντρα.

Εάν θέλουμε λοιπόν και εμείς να μπορέσουμε να σταθούμε, θα πρέπει πραγματικά να συνειδητοποιήσουμε αυτή την ανάγκη, να πηγαίνουμε κόντρα στο ρεύμα. Τότε θα μπορούσαμε να είμαστε ασφαλείς. Γιατί όπως είπα το ρεύμα, την ατζέντα δηλαδή, τη διαμορφώνουν άλλοι και βάζουν αυτοί τις προτεραιότητες με βάση τις δικές τους σκοπιμότητες.

Ως προς το ζήτημα ποιος φταίει περισσότερο και γιατί δεν έχει αναδειχτεί η παιδεία σε όλα τα επίπεδα -και συμφωνώ εδώ με τη προλαλήσασα- ότι πράγματι η παιδεία δεν έχει αναδειχτεί ως κύριο πρόβλημα. Οι δομές της, οι λειτουργίες της χρησιμοποιούνται πολλές φορές και πάντα συγκυριακά. Πρέπει ν' αναδειχτεί λοιπόν, γιατί δεν έχει αναδειχτεί. Πού είναι οι ευθύνες;

Όπως ξέρετε, όσοι ξέρετε, εδώ στη πόλη μας ζούσε ένας λογοτέχνης αρκετά εριστικός κατά πολλούς, ο Γιάννης ο Σκαρίμπας. Καμιά φορά τον επισκεπτόταν ένας άλλος λογοτέχνης ο Κώστας ο Βάρναλης και έβγαιναν να πιούνε κανένα ουζάκι Να φάνε ψάρια. Μια φορά λοιπόν, πήγανε να φάνε ψάρια. Πήρε ο Σκαρίμπας το ψάρι και το μύριζε στην ουρά. Του λέει ο Βάρναλης: καλά τι κάνεις; Από το κεφάλι βρωμάει το ψάρι. Το ξέρω λέει, αλλά θέλω να διαπιστώσω εάν η βρώμα έχει φτάσει μέχρι την ουρά.

Λοιπόν, εμείς δεν πιστεύουμε ότι έχει φτάσει η σήψη στην ουρά. Υπάρχει αδιαφορία, όμως, στη κοινωνία. Η αδιαφορία έχει φτάσει. Και εκεί είναι η ευθύνη μας να ενεργοποιήσουμε τον πολίτη. Να του δώσουμε τη δυνατότητα να μάθει αυτά που έχει ανάγκη να μάθει και να ξέρει. Και να του δώσουμε τη δυνατότητα να συμμετέχει, γιατί η συμμετοχή είναι ουσιαστικό ζήτημα και εάν κοιτάξουμε ιστορικά και διαχρονικά θα δούμε ότι οι κοινωνίες έκαναν τ' άλματα προς τα εμπρός όταν οι πολίτες τους συμμετείχαν. Και η δια βίου μάθηση δίνει αυτή τη δυνατότητα και δίνει τα εφόδια της συμμετοχής.

Και για να τελειώσω, επειδή δεν θέλω να κουράσω, πάλι ν' αναφερθώ στο ψάρι και πάλι σε μια κινεζική παροιμία. Στο φίλο σου μη δίνεις ψάρια. Μάθε τον να ψαρεύει, διότι εάν του δώσεις ψάρι θα φάει μια φορά. Από εκεί και πέρα τι γίνεται; Πρέπει να τον μάθεις λοιπόν, να διερευνά, να ζητά, ν' ανανεώνεται και ο ίδιος.

Το σχέδιο δράσης, που παρουσιάστηκε, είναι πολύ φιλόδοξο. Δεν νομίζω ότι είναι τυχαίο ότι μένει κενό, ποιος θα είναι ο φορέας που θα υλοποιήσει αυτό το πρόγραμμα. Εδώ είναι δύσκολο το ερώτημα Γιατί τα προγράμματα και οι θεσμοί υλοποιούνται πάντα από ανθρώπους και από φορείς. Δεν είναι εύκολη λοιπόν, η απάντηση ποιοι φορείς σήμερα θα είχαν και τη διάθεση και τη δυνατότητα να υλοποιήσουν ένα τέτοιο πρόγραμμα. Και πράγματι θέλει προβληματισμό και σκέψη, γιατί είναι κρίμα κάτι να είναι σε θεωρητικό επίπεδο ωραίο, αλλά ν' αναλάβουν την υλοποίησή του άνθρωποι ή φορείς, που στη πράξη θ' ακυρώσουν αυτή τη φιλοδοξία που όλοι θέλουμε να έχουμε.

Και έχουμε πραγματική εμπειρία από πολύ καλούς και σωστούς θεσμούς, η διαχείριση των οποίων έπεσε σε χέρια ανθρώπων που απαξιώθηκαν στη συνείδηση του κόσμου και οι ίδιοι αυτοί οι θεσμοί. Αυτά ήθελα να πω ως παρέμβαση και κλείνω με ένα ερώτημα.

Πάρα πολλά προγράμματα και πάρα πολλά κονδύλια έχουν διατεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, γι' αυτό που ονομάζουμε ευρωπαϊκή κατάρτιση. Βλέπουμε κέντρα κατάρτισης δια γυμνού οφθαλμού. Εγώ τουλάχιστον δεν μπορώ να δω καταρτισμένους και ήθελα να ξέρω εάν στις δομές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που χρηματοδοτεί αυτά τα προγράμματα υπάρχει και κάποια διαδικασία αποτίμησης. Εάν υπάρχει κάποιος απολογισμός. Να δούμε: Διατέθηκαν τόσα κονδύλια για την κατάρτιση. Ποιοι καταρτίστηκαν και ποια ήταν η κοινωνική κινητικότητα αυτών που καταρτίστηκαν; Σε ποιο βαθμό επηρέασε αυτή η κατάρτιση τη κοινωνική τους κινητικότητα. Εάν υπάρχουν τέτοιες αξιολογήσεις, θα ήταν, τουλάχιστον για μένα χρήσιμο, να τις ακούσω.

Ευχαριστώ.